Rabdomioliza – czyli rozpad mięśni – to zespół objawów występujących na skutek nagłego, ostrego uszkodzenia mięśni. Związana jest z ryzykiem poważnych powikłań, takich jak ostre uszkodzenie nerek, mogących prowadzić nawet do zgonu. W leczeniu rabdomiolizy zastosowanie znajduje przede wszystkim płynoterapia, której celem jest usunięcie przyczyny uszkodzenia mięśni, hamowanie zaburzeń elektrolitowych oraz zapobieganie uszkodzeniom nerek.

Z tekstu dowiesz się:

• co to jest rabdomioliza,
• jakie są jej przyczyny,
• jakie są objawy chorobowe rabdomiolizy,
• w jaki sposób się ją diagnozuje,
• na czym polega leczenie rabdomiolizy.

Sport jest bardzo ważnym elementem zdrowego trybu życia. Nie od dziś wiadomo, że regularna aktywność fizyczna pomaga utrzymywać prawidłową masę ciała, usprawnia mięśnie i stawy, pomaga regulować poziom ciśnienia i cukru we krwi, a także pełni istotną rolę w profilaktyce wielu chorób, w tym nowotworów.

Ważne jednak, by aktywność fizyczną dobierać pod kątem swoich preferencji oraz aktualnych możliwości organizmu. Wiele osób zaczynających przygodę ze sportem od razu planuje bardzo intensywne treningi, chce szybko osiągać spektakularne cele i pobijać życiowe rekordy. Takie podejście to błąd. Do uprawiania sportu trzeba się odpowiednio przygotować, stopniować intensywność wysiłku, dopasowując treningi do formy i możliwości organizmu. Trzeba także pamiętać o regeneracji – mówi Andrzej Bargiel, polski narciarz wysokogórski i himalaista, ambasador enel-sport.

Przed rozpoczęciem treningów warto więc skonsultować się ze specjalistą (może to być np. lekarz medycyny sportowej, ortopeda albo trener personalny) oraz wykonać podstawowe badania laboratoryjne. Pozwoli to uprawiać sport w taki sposób, by przynosił organizmowi korzyści i nie był obarczony ryzykiem poważnych powikłań.

Rabdomioliza – co to jest?

Jednym z najpoważniejszych powikłań zbyt intensywnych, ciężkich treningów bez odpowiedniego przygotowania jest rabdomioliza mięśni, czyli ich rozpad. Zgodnie z definicją rabdomioliza to zespół objawów wywołanych uszkodzeniem mięśni poprzecznie prążkowanych – w wyniku tego uszkodzenia składniki komórek mięśniowych, takie jak mioglobiny, enzymy oraz inne substancje potencjalnie toksyczne dla tkanek organizmu, przedostają się do krwiobiegu. W efekcie tego u pacjenta mogą się pojawić różne objawy i rozwinąć się różne powikłania, z których najgroźniejsze jest uszkodzenie nerek, będące stanem bezpośredniego zagrożenia życia.

Rabdomioliza – przyczyny

Rabdomioliza mięśni może mieć różne przyczyny. Do najczęściej występujących zalicza się:

• rozległe uszkodzenia mechaniczne mięśni (np. zmiażdżenia na skutek wypadków samochodowych),
• rozległe uszkodzenia termiczne (np. poparzenia dużych obszarów ciała),
• mające ostry przebieg choroby mięśni,
• bardzo intensywny, ekstremalny wysiłek fizyczny (np. u maratończyków, kulturystów, osób uprawiających sporty ekstremalne),
• silne niedokrwienie dużych grup mięśniowych,
• zakażenia wirusowe i bakteryjne,
• zaburzenia elektrolitowe (w szczególności niedobór fosforu i potasu),
• przyjmowanie niektórych leków (np. fibratów i salicylanów),
• zatrucia alkoholem,
• zatrucia tlenkiem węgla,
• ukąszenia przez niektóre gatunki wężów.

Rabdomioliza – objawy

Objawy rabdomiolizy mogą być różne – w zależności od tego, jak mocno zostały uszkodzone mięśnie. Do najbardziej klasycznej grupy objawów zalicza się ból mięśni, osłabienie mięśni oraz brunatne zabarwienie moczu, jednak według różnych obserwacji występują one tylko u około 10% pacjentów.

Poza tym rabdiomioliza mięśni może się objawiać:

• obrzękiem mięśni,
• kurczami mięśni,
• zwiększeniem napięcia mięśniowego,
• gorączką,
• drgawkami,
• zaburzeniami świadomości.

Bardzo niebezpieczne są powikłania rabdomiolizy. Rozpad mięśni może prowadzić do hiperkaliemii (zbyt wysokiego stężenia potasu we krwi), zaburzeń pracy serca, rozsianego krzepnięcia śródnaczyniowego oraz do ostrej niewydolności nerek. Jest to najgroźniejsze powikłanie rabdomiolizy, mogące nawet skutkować zgonem.

Rabdomioliza – diagnostyka

Złotym standardem w diagnostyce rozpadu mięśni jest badanie stężenia kinazy kreatynowej (CK) w surowicy krwi. Rabdomiolizę stwierdza się, gdy jej stężenie przekracza 5-10-krotnie górną granicę normy, przy czym należy pamiętać, że poziom kinazy kreatynowej zaczyna wzrastać dopiero około 12 godzin po wystąpieniu bodźca, a najwyższy poziom uzyskuje w 2-3 dobie.

Na skutek rozpadu komórek mięśniowych w badaniach krwi widoczne są także zaburzenia elektrolitowe: hiperkalcemia i hiperurykemia, podwyższone mogą być poziomy  dehydrogenazy mleczanowej i aminotransferazy asparaginianowej.

Rabdomioliza – leczenie

Pacjenci ze zdiagnozowaną rabdomiolizą mięśni wymagają hospitalizacji oraz jak najszybszego wdrożenia odpowiedniego leczenia. Bardzo ważne jest wykrycie przyczyny rozpadu mięśni i jej usunięcie, np. odstawienie przyjmowanych leków, wypoczynek po ekstremalnym wysiłku albo wdrożenie leczenia choroby mięśni. Należy również jak najszybciej rozpocząć płynoterapię, która ma na celu zwiększenie filtracji kłębuszkowej, a co za tym idzie – ochronę nerek przed uszkodzeniami.

Pacjent z rabdomiolizą musi się znajdować pod stałą obserwacją – monitoruje się jego stan ogólny oraz parametry laboratoryjne, tak aby w porę wykrywać potencjalne powikłania i leczyć zaburzenia elektrolitowe. Jeśli mimo to dojdzie do uszkodzeń nerek, zostaje wdrożone leczenie nerkozastępcze.