Czym jest powięź i jakie ma funkcje?

Nasze ciało zbudowane jest z różnych narządów, tkanki mięśniowej, kości, układów, naczyń, włókien i innych elementów. Jednak wszystkie te struktury otacza i łączy w jedną spójną konstrukcję powięź, czyli tkanka mająca ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu ruchu i całego organizmu. Dzięki istnieniu struktur powięziowych możliwe jest sprawne poruszanie się i wykonywanie poszczególnych czynności oraz istnienie współpracy poza poszczególnymi strukturami organizmu. Prawidłowe funkcjonowanie powięzi jest więc kluczowe nie tylko dla zachowania komfortu i sprawności danego obszaru ciała, ale też pozostałych rejonów. To właśnie od kondycji powięzi zależy, czy dawne urazy nadal odzywają się w postaci nawracających dolegliwości lub dyskomfortu. Sprawdź, co warto wiedzieć o powięzi i jakie funkcje pełni ta wyjątkowa tkanka.

Czym jest powięź?

Powięź to tkanka łączna otaczająca każdą komórkę ciała. Pełni funkcję otoczki i pewnego zewnętrznego zabezpieczenia oraz pokrycia poszczególnych struktur organizmu. Tworzy tym samym między innymi złącza międzymięśniowe, dzieląc mięsień na mniejsze części.

Można wyróżnić powięź powierzchowną oraz głęboką. Pierwszy typ tkanki ma charakter powierzchowny i podskórny. Oddziela tkankę mięśniową od skóry i przechodzą przez nią  naczynia krwionośne, takimi jak żyły i tętnice. Powięź głęboka natomiast otacza mięśnie, nadając im określony kształt i oddzielając grupy mięśniowe od siebie. Dzięki powięzi mięśnie łączą się też z układem kostnym. Struktury mięśniowo-powięziowe mocują też mięśnie w organizmie i organizują ich przesuwalność względem otoczenia i wykonywanych czynności.

Pionierem w badaniach i opisaniu ogromnej roli, jaką pełni w organizmie powięź, uznawany jest dr Robert Schleip. To on określił, jak istotne funkcje pełni układ powięziowy w organizmie, i udowodnił, że powięź ma zdolność do kurczenia się podobnie jak mięśnie. W zależności od specjalizacji i metod leczenia przywiązuje się różną wagę do roli powięzi. Metoda FDM przykładowo zakłada, że do powięzi można zaliczyć wszystkie tkanki łączne w organizmie, które zawierają w swoim składzie kolagen.

Jak zbudowana jest powięź i co charakteryzuje tę strukturę?

Tkanka powięziowa składa się z trzech rodzajów włókien tworzących warstwy powięzi.

Białe włókna powięziowe kolagenowe są bardzo mocne i prawie nieelastyczne. Kolagen jest głównym składnikiem substancji międzykomórkowych. Odpowiada za odporność na rozciąganie się i zwiotczenie tkanek. Istnieje wiele różnych typów włókien kolagenowych, które spełniają rozmaite funkcje. Włókna występujące w powięzi są szczególnie cenne.

Kolejna warstwa to żółta elastyna o właściwościach niezwykle rozciągliwych, nadających tkance łącznej bardzo dużą sprężystość. Dzięki swoim właściwościom jest w stanie rozciągnąć strukturę nawet do 230% długości pierwotnej, a następnie powrócić do podstawowej formy. Na skutek ekspozycji na słońce i pod wpływem wieku elastyna niestety ulega rozkładowi. Dzięki niej cała tkanka otaczająca poszczególne mięśnie ma właściwości elastyczne i sprężyste.

Trzecia warstwa to włókna retikulinowe utkane w formie luźnej siatki, spajające całość tkanki i ułatwiające oplatanie poszczególnych organów, łączenie błon czy naczyń limfatycznych oraz nerwów.

Tkanka powięziowa, która otacza wszystkie narządy, nie ma w każdym miejscu ciała jednakowej struktury. Jej forma zależy od sił mechanicznych, naprężeń czy napięć występujących w danym miejscu. Specyficzne połączenia projektowane są już na etapie embrionalnym. Jeżeli na dane włókna oddziałują dodatkowo siły kompresyjne, z czasem w tych miejscach dochodzi do odkładania się soli nieorganicznych.

Funkcje powięzi

Najważniejszą rolą tkanki powięziowej jest podpora i dźwiganie poszczególnych struktur organizmu. Powięź ma charakter łącznotkankowy i pełni funkcję spajającą tkanki miękkie organizmu. Dlatego wszelkie zaburzenia powięzi lub też jej uszkodzenia na skutek urazu mogą powodować rozmaite dolegliwości bólowe i wymagają konsultacji z lekarzem oraz fizjoterapeutą.

Powięź wspomaga nie tylko układ ruchowy. Zlokalizowana jest również w obrębie układu krwionośnego, limfatycznego i nerwowego. Już na etapie życia płodowego zabezpiecza i wspiera prawidłowy rozwój najważniejszych układów organizmu człowieka. Powięź odpowiada też za prawidłowy przyczep mięśni i stabilność stawów. Dzięki temu jesteśmy w stanie zachować równowagę, przyjmować odpowiednie pozy i wykonywać ruch. Bez tkanki powięziowej struktury te przypominałyby budyń. Dlatego też niekiedy problemy z powięzią bywają przyczyną wady postawy.

Powięź pełni także funkcję ochronną. Przeciwdziała stresowi, patogenom i różnego rodzaju napięciom, osłaniając poszczególne struktury. Wykazuje ogromne zdolności adaptacyjne oraz cechuje ją propriocepcja (czucie głębokie), aktywna komunikacja w ciele i udział w odbieraniu i odczuwaniu bodźców. Powięź może ulegać aktywnej odpowiedzi na zmieniające się potrzeby w celu obrony organizmu. W przypadku ataku patogenów na narząd wewnętrzny powięź powstrzymuje ich dalsze przemieszczanie się. Tkanka ta może też być wyjątkowo stabilna, gdy konieczne jest usztywnienie danej części ciała lub wręcz przeciwnie – miękka gdy niezbędna jest amortyzacja.

W przestrzeniach międzypowięziowych możliwe jest także transportowanie limfy. Dzięki temu odprowadzane są produkty przemiany materii, a także dostarczane do narządów lub tkanek odpowiednie substancje odżywcze. Proces ten wspomagają skurcze mięśni.

Czym jest zapalenie powięzi?

Niekiedy może dojść do przeciążenia tkanki powięziowej i pojawienia się stanu zapalnego. Pojawiają się wówczas przykurcze powięzi, dolegliwości bólowe i dyskomfort w okolicy włókien mięśniowych. Tego typu zaburzenia funkcjonowania powięzi zazwyczaj spowodowane są przeciążeniem mięśni podczas nadmiernej aktywności fizycznej, wskutek doznania wielu mikrourazów, a także naderwania tkanek miękkich. Niekiedy przyczyną bywają też złe nawyki, stres, infekcje, niedobór witaminy C czy choroby narządów wewnętrznych. Zły stan powięzi może też być wywołany zaburzeniami genetycznymi lub przedłużającym się stanem zapalnym.

Stan zapalny powięzi pojawia się w momencie, kiedy tkanka ta nie jest w stanie swobodnie poruszać się i ślizgać po mięśniach, które otacza. Taka sytuacja może doprowadzić do martwiczego zapalenia powięzi, zakrzepicy, niedokrwienia, a następnie martwicy tkanek skórnych. Wówczas należy w sposób chirurgiczny wyciąć martwe tkanki i wdrożyć antybiotykoterapię.

Aby temu zapobiec, w przypadku wystąpienia dolegliwości należy niezwłocznie udać się do lekarza ortopedy, który dokładnie zapozna się z problemem pacjenta. Przydatna może być też pomoc terapeuty rehabilitanta, który przeprowadzi serię zabiegów polegającą na rozluźnieniu danego miejsca m.in. takimi zabiegami jak rolowanie, masaż tkanek głębokich czy stretching. Specjalista ortopeda może również przepisać niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz zlecić wykonanie badania USG. W przypadku problemów z powięzią niezwykle ważna jest regularność uczestniczenia w rehabilitacji, a także stosowanie się do zaleceń terapeuty-   tłumaczy dr n. med. Jan Szneider, specjalista Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu z enel-sport, Łazienkowska 3 w Warszawie.

• Źródła:
• Jutrzenka-Jesion, Joanna, Małgorzata Chochowska, and Dorota Hojan-Jezierska. „Fizjoterapia w leczeniu mięśniowo-powięziowych punktów spustowych.” Hygeia 53.4 (2018): 340-347.
• Oleksy, Ł., et al. „Zastosowanie przezbrzusznego badania ultrasonograficznego w ocenie mięśni dna miednicy w fizjoterapii.” Acta Bio-Optica et Informatica Medica. Inżynieria Biomedyczna 23.4 (2017).
• Mitera-Pieprzycka, Małgorzata, and Adam Pieprzycki. „Nieskończona sieć–powięź.” Tarnowskie Dialogi Naukowe: 35.
• Dymarek, Robert, et al. „muscle pump function in chronic venous insufficiency.” Wiad Lek 65.1 (2014): 43-49.
• Salati, Sajad Ahmad. „Martwicze zapalenie powięzi-recenzja.” Polski Przegląd Chirurgiczny 95.2 (2022): 1-5.