Kifoza to naturalna krzywizna kręgosłupa w postaci łukowego wygięcia w stronę grzbietową. U zdrowych osób występuje zarówno kifoza piersiowa, jak i kifoza krzyżowa – dzięki nim człowiek jest w stanie utrzymać wyprostowaną pozycję ciała i zachować równowagę. Krzywizny kręgosłupa w trakcie życia człowieka ulegają pewnym zmianom, ale zazwyczaj pozostają niewidoczne w codziennych czynnościach.

Z tekstu dowiesz się:

• czym jest fizjologiczna kifoza,
• kiedy mówimy o patologicznej kifozie i jakie są jej rodzaje,
• na czym polega diagnostyka kifozy,
• jak wygląda kifoza u dzieci,
• w jaki sposób leczy się kifozę.

Istnieją jednak pewne czynniki, które sprawiają, że naturalne krzywizny kręgosłupa przybierają charakter patologiczny. O takim zjawisku mówi się  w przypadku, gdy kifoza fizjologiczna uległa pogłębieniu lub spłyceniu bądź widoczne staje się wygięcie w niewłaściwym odcinku kręgosłupa. Takie wady postawy wymagają specjalistycznego leczenia, ponieważ nie pełnią one funkcji wspierającej równowagę ciała i prowadzą do znacznej deformacji pleców, utrudniającej prawidłowe funkcjonowanie.

Kifoza patologiczna – rodzaje

Ze względu na lokalizację, wyróżnia się następujące rodzaje patologicznej kifozy:

• pogłębiona kifoza piersiowa – wada postawy, w której przebiegu naturalne wygięcie kręgosłupa na odcinku piersiowym przekracza normy (przekracza 45° względem osi ciała), tworząc tzw. plecy okrągłe,
• spłycona kifoza piersiowa – powstaje wówczas, gdy naturalna krzywizna kręgosłupa w odcinku piersiowym ulega zmniejszeniu – w przypadku całkowitego spłaszczenia grzbietu mówimy o kifozie zniesionej,
• kifoza szyjna – nadmierne wygięcie kręgosłupa szyjnego do tyłu, które zastępuje fizjologiczną lordozę szyjną,
• kifoza lędźwiowa – nadmierne wygięcie do tyłu kręgosłupa na odcinku lędźwiowym.

Objawy kifozy – jak rozpoznać nadmierne wygięcie kręgosłupa?

Rozpoznania nadmiernej kifozy kręgosłupa można dokonać zarówno poprzez obserwację, jak i przeprowadzenie dokładnego badania palpacyjnego kręgosłupa. W zaawansowanych przypadkach kifozy nadmierne wygięcie może być łatwo zauważalne gołym okiem. Objawy, na które warto zwrócić uwagę, to:

• wyraźne zaokrąglenie grzbietu, szczególnie w odcinku piersiowym kręgosłupa,
• trudności w utrzymaniu wyprostowanej postawy,
• ból pleców, ograniczenie ruchomości kręgosłupa,
• wysuwanie głowy i barków do przodu,
• odstające łopatki,
• przykurczone mięśnie klatki piersiowej, a osłabione mięśnie grzbietu,
• nieprawidłowe ustawienie miednicy, trudności w utrzymaniu stabilnej postawy ciała,
• w zaawansowanych przypadkach mogą występować trudności z oddychaniem.

Przyczyny patologicznej kifozy kręgosłupa

Patologiczne wygięcie kręgosłupa w odcinku piersiowym i krzyżowym pojawia się z różnorodnych przyczyn, a czasami jest wynikiem wielu czynników nakładających się na siebie. Do najczęstszych przyczyn kifozy zalicza się:

• wrodzone wady w budowie kręgosłupa, takie jak skolioza (boczne skrzywienie kręgosłupa) czy nieprawidłowy rozwój kręgów,
• nieprawidłowe nawyki posturalne – m.in. zła higiena pracy, niewłaściwa pozycja podczas siedzenia,
• niedobór aktywności fizycznej,
• choroby zwyrodnieniowe kręgosłupa, np. osteoporoza, spondyloza czy zwyrodnienie stawów kręgosłupa,
• choroby neuromuskularne, takie jak miopatia, dystrofia mięśniowa, porażenie mózgowe,
• ciężkie urazy kręgosłupa, złamania kręgów,
• choroby autoimmunologiczne, m.in. reumatoidalne zapalenie stawów czy zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa,
• następstwo powikłań w przebiegu nowotworów czy gruźlicy,
• choroba Scheuermanna, tzw. jałowa martwica kręgosłupa.

Pogłębiona kifoza u dzieci

Patologiczne wygięcie w odcinku piersiowym i krzyżowym kręgosłupa u dzieci jest obserwowane równie często, co kifoza u dorosłych. Może być spowodowana przez różne czynniki i manifestować się w różny sposób, w zależności od przyczyny i stopnia zaawansowania deformacji. Wbrew pozorom, nie jest to jedynie problem estetyczny – zaniedbanie zaburzeń postawy w młodym wieku może mieć poważne konsekwencje wraz ze wzrostem i rozwojem.

U dzieci kifoza pojawia się najczęściej na skutek krzywicy – choroby zaburzającej prawidłowy wzrost kości i powodującej ich zniekształcenia. Powstaje w wyniku zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej oraz niedoboru witaminy D u maluchów miedzy 3. miesiącem a 2. rokiem życia. Nadmierna kifoza w odcinku piersiowym może być też wynikiem powtarzającej się, nieprawidłowej postawy ciała, zwłaszcza gdy dziecko utrzymuje zgarbioną pozycję podczas siedzenia przy komputerze, w szkole czy zbyt długo nosi ciężki plecak.

Kręgosłup małego, rosnącego dziecka jest bardzo plastyczny i podatny na wszelkiego rodzaju skrzywienia. Dlatego warto pamiętać, że w przypadku zaobserwowania jakichkolwiek niepokojących objawów lub podejrzenia obecności kifozy u dziecka zaleca się jak najszybsze skonsultowanie się z lekarzem pediatrą lub ortopedą. Wczesne rozpoznanie i podjęcie odpowiedniego leczenia są kluczowe dla minimalizacji skutków zdrowotnych wynikających z deformacji kręgosłupa.

Diagnostyka i leczenie kifozy

Diagnostyką i leczeniem wad postawy – w tym patologicznej kifozy – u dorosłych zajmuje się ortopedia, zaś u dzieci – ortopedia dziecięca. Specjalista przeprowadza u pacjenta badanie wzrokowe i palpacyjne na całej długości kręgosłupa, a jego diagnozę potwierdza badanie RTG. Leczenie kifozy obejmuje przede wszystkim dobrane do wieku pacjenta oraz stopnia zaawansowania zmian ćwiczenia korekcyjne na kręgosłup. U młodszych pacjentów stosuje się specjalne szelki ortopedyczne, pomagające w utrzymaniu prawidłowej postawy. Zalecane jest również spanie na twardym materacu. Jeśli wadzie towarzyszą dolegliwości bólowe, lekarz może przepisać środki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Wysoką skuteczność w leczeniu kifozy mają także masaże. Jeżeli wada jest skutkiem urazów kręgosłupa lub ma związek z chorobą nowotworową, konieczne może się jednak okazać leczenie operacyjne.

Przykładowe ćwiczenia na kifozę

Ćwiczenia korekcyjne na kifozę można wykonywać zarówno podczas specjalistycznych zajęć prowadzonych pod okiem fizjoterapeuty, jak i samodzielnie w domu – wystarczy jedynie opanować podstawy!

• W pozycji leżenia na brzuchu należy podłożyć pod klatkę piersiową zwinięty koc. W rękach trzyma się gumę – należy ją przełożyć za głowę w taki sposób, by doszło do ściągnięcia łopatek.
• Z klęku podpartego należy, bez odrywania rąk od podłoża, przejść do tzw. siadu japońskiego i poprzez ruch rąk do przodu pogłębić wyprost kręgosłupa w odcinku piersiowym.
• W siadzie klęcznym należy podnieść trzymany w rękach kij na wysokość klatki piersiowej, a następnie, prostując ręce, przełożyć go za głowę tak, aby pozostał w linii barków.

Nadmiernej kifozy można się pozbyć – w tym celu należy się jednak zgłosić się do specjalisty i podjąć odpowiednie leczenie.