Choroba wysokościowa to wiele objawów, takich jak np. bóle głowy, nudności, duszności i zaburzenia równowagi, pojawiających się u niektórych osób przebywających powyżej wysokości 3000-3500 metrów n.p.m. Są one spowodowane obniżeniem ciśnienia parcjalnego tlenu w powietrzu oraz związanym z tym spadkiem prężności tlenu w powietrzu w płucach. Jeśli osobie z objawami choroby wysokościowej w porę nie zostanie udzielona pomoc, może dojść do stanu zagrażającego jej życiu – postępująca niewydolność oddechowa może prowadzić do obrzęku płuc, mózgu, a w konsekwencji – do zgonu.

Z tekstu dowiesz się:

• jakie są przyczyny choroby wysokościowej,
• jak objawia się choroba wysokościowa,
• jak udzielić pierwszej pomocy w chorobie wysokościowej,
• w jaki sposób leczy się chorobę wysokościową,
• jak zapobiegać chorobie wysokościowej.

Choroba wysokościowa to reakcja organizmu na przebywanie na wysokości powyżej 3000- 3500 metrów n.p.m. bez uprzedniej aklimatyzacji. Oczywiście nie występuje ona u każdego, a u osób, które z różnych przyczyn są bardziej podatne na pojawienie się takiej reakcji. Choroba wysokościowa może przyjmować zarówno łagodną, jak i ostrą postać – ta druga, znana pod nazwą ostrej choroby górskiej, przy braku odpowiedniego leczenia może się skończyć nawet śmiercią pacjenta.

Choroba wysokościowa – przyczyny

Bezpośrednią przyczyną pojawienia się objawów choroby wysokościowej jest obniżanie się wraz z każdym metrem n.p.m. ciśnienia parcjalnego tlenu znajdującego się w powietrzu, co z kolei powoduje spadek prężności tlenu znajdującego się w płucach.

O tym, czy u danej osoby pojawi się choroba wysokościowa, może decydować naprawdę wiele różnych czynników. Czasami objawy występują u osób młodych, ogólnie zdrowych i sprawnych, które zbyt szybko prowadzą zdobywanie wysokości albo niedostatecznie nawadniają się podczas wspinaczki. Do czynników ryzyka rozwoju choroby wysokościowej zalicza się także:

• przewlekłą chorobę obturacyjną płuc,
• zespół bezdechu sennego,
• astmę,
• zastoinową niewydolność serca,
• chorobę wieńcową,
• zaburzenia rytmu serca,
• nadciśnienie,
• niedokrwistość sierpowatokrwinkową.

Choroba wysokościowa – objawy

Główne objawy choroby wysokościowej są związane ze zmniejszającym się poziomem tlenu w organizmie oraz będącą tego efektem coraz szybszą pracą płuc oraz serca. U pacjentów obserwuje się m.in. zwiększoną męczliwość, duszności, ataki suchego kaszlu, trudności ze złapaniem oddechu, nudności i problemy z zachowaniem równowagi. Z czasem pojawiać się mogą bóle głowy, ból w płucach, obrzęk dłoni, stóp i innych partii ciała, a także skurcze mięśni, problemy z mówieniem oraz paraliż kończyn. W skrajnych przypadkach może dojść do obrzęku płuc i mózgu, a w konsekwencji – do zgonu.

Choroba wysokościowa – pierwsza pomoc

Jeśli podczas wyprawy w góry zauważamy u którejś z towarzyszących nam osób objawy choroby wysokościowej, które nie mają łagodnego charakteru, ale są ostre i ulegają nasileniu, należy bezzwłocznie wdrożyć działania z zakresu pierwszej pomocy:

1. Konieczne jest jak najszybsze zejście w niższe partie górskie – każdy metr w dół to więcej tlenu w powietrzu, co pozwala szybko złagodzić objawy i zapobiec ich narastaniu.
2. Jeśli jest to możliwe, osobie z objawami choroby wysokościowej warto podać tlen. Szybkość przepływu powinna wynosić 2-4 litry na minutę – chyba że zapas tlenu jest niewielki, a spodziewany czas zejścia – długi. Wówczas przepływ może być wolniejszy.
3. Jeżeli objawy się pogłębiają, trzeba niezwłocznie wezwać ratowników górskich. Zazwyczaj służby te posiadają specjalistyczny sprzęt, taki jak przenośne komory ciśnieniowe, które umożliwiają szybkie wyrównanie stężenia tlenu i dwutlenku węgla w organizmie nawet w warunkach polowych.

Choroba wysokościowa – leczenie

Nie istnieje niestety żaden cudowny lek na chorobę wysokościową, który pomoże zapobiec wystąpieniu jej objawów albo od razu złagodzi jej nasilenie. W poważnych przypadkach stosuje się jednak określone leczenie farmakologiczne. I tak np. jeśli choroba wysokościowa wywołuje obrzęki, pacjentowi podaje się sterydy o działaniu przeciwobrzękowym (u wyczynowych sportowców zdobywających górskie szczyty jest to nieodzowny element ekwipunku, transportowany w gotowych zestawach do iniekcji dożylnych lub domięśniowych). Niekiedy podaje się również diuretyki, czyli leki zwiększające ilość wydalanego moczu – poprzez zmniejszenie ilości wody w organizmie hamuje się rozwój obrzęków płuc i mózgu. Te jednak dawkowane są bardzo ostrożnie z powodu występującego na wysokościach deficytu płynów w organizmie.

Choroba wysokościowa – zapobieganie

Wystąpieniu choroby wysokościowej można w pewnym zakresie zapobiegać. Osoby borykające się z chorobami układu oddechowego oraz schorzeniami układu krążenia przed planowanymi górskimi wycieczkami powinny skonsultować się z lekarzem, który podpowie, czy nie występują przeciwwskazania do aktywności tego typu.

Odpowiednio przygotowane do górskich eskapad powinny być jednak także inne osoby, nawet młode i ogólnie zdrowe. Warto zadbać o dobre przygotowanie kondycyjne do wycieczek w góry oraz rozsądnie planować czas i intensywność wspinaczek. Konieczne są odpowiednie nawodnienie organizmu, regularne dostarczanie mu energii w postaci pożywienia oraz reagowanie na wszelkie niepokojące sygnały.