Mięsień gruszkowaty to płaski, krótki mięsień znajdujący się w okolicach pośladkowych. Należy do grupy mięśni zapewniających prawidłowe funkcjonowanie okolicy krzyżowo-biodrowej, w tym rotację stawu biodrowego. Zespół mięśnia gruszkowatego jest grupą objawów związanych z jego nieprawidłowym napięciem, co wpływa z kolei na pracę nerwu kulszowego i wywołuje dolegliwości bólowe. W leczeniu zespołu mięśnia gruszkowatego zastosowanie znajdują zarówno farmakoterapia, jak i odpowiednia rehabilitacja.

Z tekstu dowiesz się:

• czym jest zespół mięśnia gruszkowatego i jakie ma przyczyny,
• jak długo trwa zespół mięśnia gruszkowatego i jakie są jego objawy,
• jak diagnozuje się zespół mięśnia gruszkowatego,
• jak pozbyć się bólu mięśnia gruszkowatego poprzez rehabilitację.

Mięsień gruszkowaty zlokalizowany jest w rejonie pośladkowym – to jeden z sześciu płaskich, krótkich mięśni rotatorów, zapewniających właściwą biomechanikę w okolicy krzyżowo-biodrowej. Jest położony równolegle do tylnego brzegu mięśnia pośladkowego średniego, głęboko pod mięśniem pośladkowym wielkim.

Mięsień gruszkowaty odpowiada za rotację zewnętrzną kości biodrowej, jest rotatorem wewnętrznym kości biodrowej i wykonuje odwodzenie biodra w sytuacji jego zgięcia. Dodatkowo wspomaga boczne i tylne pochylenie miednicy.

Zespół mięśnia gruszkowatego – czym jest?

Zespół mięśnia gruszkowatego to grupa objawów będących odpowiedzią na długotrwałe stany przeciążeniowe tej okolicy. Na skutek przeciążeń mięsień gruszkowaty staje się nadmiernie napięty lub ulega skróceniu, co z kolei wpływa na funkcjonowanie położonego pod nim nerwu kulszowego, a to wywołuje u pacjenta określone objawy.

Do czynników, które sprzyjają rozwojowi zespołu mięśnia gruszkowatego zalicza się jego wzmożone napięcie, przykurcz oraz powstawanie punktów spustowych na skutek:

• wad postawy,
• chorób stawów biodrowych,
• dyskopatii lędźwiowej,
• przebytych operacji w obrębie miednicy i bioder,
• dysfunkcji stawów krzyżowo-biodrowych.

Zespół mięśnia gruszkowatego może być również wywołany przez kontuzje biodra i pośladków, np. podczas uprawiania sportu.

Zespół mięśnia gruszkowatego – czas trwania i objawy

Do najbardziej charakterystycznych objawów zespołu mięśnia gruszkowatego zalicza się:

• ból mięśnia gruszkowatego – najczęściej promieniujący na nogę, przypominający objawy rwy kulszowej,
• ból i mrowienie pośladka podczas siedzenia, zwłaszcza na twardym podłożu,
• ograniczenie ruchomości w stawie biodrowym,
• charakterystyczne ustawienie kończyn dolnych,
• silna wrażliwość okolic pośladkowych podczas ucisku,
• niekiedy również obrzęk, zaczerwienienie i większa ciepłota okolic pośladkowych.

Czas trwania i stopień nasilenia dolegliwości to bardzo indywidualna kwestia – mogą być odczuwane przez kilka dni lub kilka tygodni, mieć charakter nawracający, ale z czasem, zwłaszcza jeśli zespół mięśnia gruszkowatego nie jest leczony, przyjmują formę przewlekłą.

Zespół mięśnia gruszkowatego – diagnostyka

Diagnostykę zespołu mięśnia gruszkowatego prowadzi specjalista ortopeda lub neurolog. Obejmuje ona wywiad z pacjentem, badania fizykalne oraz wzrokową ocenę ustawienia kończyn dolnych. Zastosowanie znajdują ocena siły mięśniowej w skali Lovetta, testy oporowe oraz bierne rozciąganie pośladków.

Wśród badań obrazowych przydatne bywają USG mięśnia gruszkowatego, rentgen biodra oraz badanie MRI okolicy krzyżowo-biodrowej. Cenne pod względem diagnostycznym jest także badanie przewodnictwa nerwowego.

Zespół mięśnia gruszkowatego – ćwiczenia, rehabilitacja, leki

Zespół mięśnia gruszkowatego leczy się zachowawczo – terapia ma na celu przywrócenie właściwej struktury mięśnia, odzyskanie przez pacjenta prawidłowej mechaniki ruchów oraz usunięcie objawów. Można to osiągnąć poprzez obniżenie napięcia mięśnia gruszkowatego, zmniejszenie stanu zapalnego oraz zniesienie ucisku nerwu kulszowego.

W rehabilitacji wykorzystuje się:

• ćwiczenia wzmacniające i rozciągające (początkowo wykonywane pod okiem rehabilitanta, później również samodzielnie przez pacjenta),
• terapię manualną,
• neuromobilizacje,
• terapię mięśniowo-powięziową,
• masaż poprzeczny.

Dużą rolę w łagodzeniu stanu zapalnego i dolegliwości bólowych, a także prawidłowym odżywieniu mięśnia odgrywają zabiegi fizykoterapii, takie jak krioterapia miejscowa, laseroterapia, ultradźwięki, fala uderzeniowa oraz elektroterapia.

Doraźnie w sytuacjach nagłego nasilenia dolegliwości bólowych można też stosować leki przeciwzapalne i przeciwbólowe, zarówno miejscowo (maści, kremy, żele), jak i doustnie. Pomocne bywają także zimne okłady, przy czym należy pamiętać, aby lodu nie przykładać bezpośrednio do skóry, bo może się to skończyć odmrożeniem.

Operacyjne leczenie zespołu mięśnia gruszkowatego jest ostatecznością – przyjmuje się, że operacja może zostać wykonana, jeśli efektów nie przynosi sześciomiesięczna rehabilitacja. Zabieg polega na usunięciu ucisku anatomicznego na nerw kulszowy. Oczywiście także po operacji konieczna jest odpowiednia rehabilitacja, która ma na celu przyspieszenie powrotu pacjenta do zdrowia oraz zmniejszenie ryzyka wystąpienia powikłań.