Upadki osób starszych – jak im zapobiegać?
Upadki stanowią dotkliwy problem w środowisku osób starszych. Wiążą się z poczuciem zależności i bezradności, co może prowadzić nawet do zmniejszenia aktywności osoby starszej, obawiającej się kolejnego urazu. Szacuje się, że w ciągu roku około 30% osób powyżej 65. roku życia, mieszkających we własnych domach doświadcza upadku. Dojrzały pacjent może ograniczyć swoją aktywność, czuć lęk przed wyjściem z domu, spacerowaniem. Mamy wtedy do czynienia z tzw. zespołem poupadkowym, który prowadzi do znaczącego obniżenia sprawności organizmu. Upadki mogą być również pierwszą oznaką groźnej choroby. Wbrew pozorom na upadki osób starszych nie składają się wyłącznie obniżona sprawność organizmu oraz śliskie powierzchnie. Przyczynami niebezpiecznych sytuacji są także choroby o przebiegu przewlekłym i ostrym, spożywane pokarmy, a także skutki uboczne stosowanych leków.
Jak zapobiegać upadkom osób starszych
Jedną z przyczyn upadków dojrzałych pacjentów są zawroty głowy spowodowane niedotlenieniem mózgu. Stan ten spowodowany jest odkładaniem się blaszek miażdżycowych w ścianach tętnic, co powoduje ich zmniejszanie się i stanowi utrudnienie w procesie przepływu krwi. W przypadku pacjentów z takimi dolegliwościami rekomendujemy regularne badania laboratoryjne i badania poziomu cholesterolu. Jest to substancja tłuszczowa występująca we wszystkich komórkach naszego organizmu. Bierze udział m.in. w powstawaniu witaminy D, kwasów żółciowych i hormonów płciowych oraz ma decydujące znaczenie w odkładaniu się blaszki miażdżycowej. Cholesterol LDL ma za zadanie dostarczyć lipoproteiny do wszystkich komórek ciała, w tym również do komórek nabłonka naczyń krwionośnych. Kiedy w organizmie jest ich nadmiar, cholesterol zaczyna odkładać się w postaci blaszek miażdżycowych, co znacząco podnosi ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia. Aby zapobiec takiej sytuacji dojrzałym pacjentom zalecamy spożywanie chudego mięsa, pełnoziarnistych przetworów zbożowych, orzechów i nasion.
Rekomendujemy również dołączenie do jadłospisu ryb, olejów roślinnych i warzyw. Należy również podkreślić ogromne znaczenie aktywności fizycznej na świeżym powietrzu, np. spacer z kijkami trekkingowymi, które będą stanowiły znakomitą podporę dla seniora – mówi dr nauk medycznych Piotr Jędrasik, kardiolog z Kliniki Ortopedii i Rehabilitacji Enel-Sport.
Jeśli pacjent często zmaga się ze spadkami ciśnienia tętniczego, zaburzeniami wzroku, zawrotami głowy oraz coraz częściej potrzebuje zatrzymywać się podczas spaceru, powinien jak najszybciej rozpocząć fizjoprofilaktykę. Aktywność fizyczna jest bardzo ważna w przypadku osób starszych. Pozwala ona zmniejszyć ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia, pomaga zachować niezależność ruchową, wspomaga wchłanianie witamin. Trening dopasowany do potrzeb pacjenta pozwoli na odzyskanie wystarczającej sprawności fizycznej oraz zwróci poczucie niezależności.
Co zrobić, aby zapobiegać upadkom osób starszych?
Wizyta u fizjoterapeuty pozwoli wspólnie z pacjentem opracować zestaw ćwiczeń, który nie obciąży organizmu, a na pewno przyniesie widoczne efekty. Podczas pierwszej wizyty pacjent powinien mieć ze sobą luźniejsze ubranie, dzięki czemu mamy możliwość przeprowadzenia praktycznych zajęć, podczas których fizjoterapeuta skoryguje ewentualne błędy pojawiające się przy wykonywaniu ćwiczeń. Dzięki temu pacjent będzie mógł wykonywać trening samodzielnie w domu. Co ważne, wykonywanie ćwiczeń nie skonsultowanych wcześniej z fizjoterapeutą może prowadzić do poważnych urazów. Szczególnie narażeni na takie niebezpieczeństwo są dojrzali pacjenci, którzy bardzo często przechodzą przewlekłe choroby, przyjmują leki, a ich organizm wolniej się regeneruje. Dlatego tak ważne jest dobranie spersonalizowanego treningu i omówienie go ze specjalistą. To da nam gwarancję bezpiecznego uprawiania aktywności fizycznej.
Upadki u dojrzałych pacjentów niosą za sobą ryzyko złamań, co spowodowane jest niedoborem witaminy D, która determinuje wchłanianie wapnia do kości. Proces ten może być utrudniony z powodu długotrwałego przyjmowanych leków, niskiego spożycia produktów bogatych w witaminę D oraz przebytych chorób, np. chorób reumatycznych. Wchłanianie witaminy D zmniejszają również siedzący tryb życia oraz braku ruchu.
Dojrzali pacjenci powinni wzbogacić swoją dietę w białko, produkty mleczne, ryby, jaja, zboża i warzywa strączkowe. Powstawanie po upadku rozległych krwiaków i siniaków uwarunkowane jest niską krzepliwością krwi, co może być związane z niedoborem witaminy K. Ważną rolę pełnią owoce i warzywa
. Pacjenci z taką przypadłością powinni spożywać więcej zielonych roślin liściastych, takich jak szpinak, sałata, brukselka. Do jadłospisu zaleca się również włączenie produktów mlecznych (jogurtów, serów), rzepy, oleju sojowego, zbóż, awokado i brzoskwiń. Należy jednak pamiętać, aby dietę skonsultować z dietetykiem. Wykona on niezbędne badania krwi, zbada poziom cukru i witamin. Dopiero na tej podstawie będzie możliwe ułożenie odpowiedniego menu – mówi Piotr Jędrasik z Enel-Sport.
Program zajęć z fizjoterapeutą powinien zawierać ćwiczenia nakierowane na odpowiednią ruchomość stawów i elastyczność otaczających je tkanek, siłę mięśniową, równowagę, koordynację i ogólną wydolność organizmu. Odpowiednia siła mięśni kończyn dolnych to możliwość przejścia dłuższego dystansu, czy chociażby większa sprawność w pokonywaniu schodów. Pewność i efektywność chodu zapewnią równowaga i koordynacja. Ogólna wydolność natomiast, pozwoli na funkcjonowanie w życiu codziennym bez szybkiego narastania zmęczenia – u osoby starszej może to być wyjście po zakupy bez potrzeby przysiadania co jakiś czas na ławce w celu odpoczynku. Fizjoterapeuta powinien nauczyć pacjenta bezpiecznych zmian pozycji, a jeśli już miałoby dojść do upadku – postępowania bezpośrednio po nim – tłumaczy Maciej Kostewicz, fizjoterapeuta z Enel-Sport.
Czy warto inwestować w ćwiczenia fizyczne dla osób starszych?
– Zdecydowanie warto inwestować czas w ćwiczenia dla osób starszych, szeroko rozumiana aktywność fizyczna przynosi szereg korzyści dla naszych seniorów i wpływa pozytywnie na ich wiele układów m.in. krążenia, kostny, mięśniowy czy nerwowy – mówi specjalista rehabilitacji Marcin Bator.
– Poprawa siły mięśniowej oraz propriocepcji u osób starszych w znaczący sposób wpłynie pozytywnie na przeciwdziałanie upadkom w tej grupie wiekowej – zaznacza terapeuta. Aby zapobiegać niebezpiecznym upadkom dojrzałych pacjentów powinniśmy również zadbać o ich komfort w domu.
W pierwszej kolejności warto dobrze oświetlić wszystkie pomieszczenia, usunąć wszelkie dywany, maty, o które starsza osoba mogłaby się wywrócić. U starszych osób obserwujemy zmniejszenie ostrości widzenia, wrażliwości na kolory oraz gorszą adaptację do ciemności, dlatego w mieszkaniu pomocne będą wszelkie zabezpieczenia, takie jak balustrady, poręcze oraz sprzęt ułatwiający poruszanie się – laski, balkoniki. Należy również pamiętać o wygodnym, płaskim obuwiu, które łatwo można zdjąć, a noga jest w nim ułożona w sposób komfortowy. Pomocna przy dobieraniu odpowiedniego obuwia oraz dopasowanej wkładki będzie nieinwazyjna diagnostyka obrazowa, jaką jest RTG, czyli technika wykorzystująca promieniowanie rentgenowskie. Pozwoli ona na wykrycie deformacji i stanów zapalnych w dolnych kończynach. Konieczność jej przeprowadzenia należy jednak skonsultować z fizjoterapeutą. Garderobę powinno się zaopatrzyć także w lekkie, nie krępujące ruchów ubrania. Zlikwidowanie ryzyka determinowanego przez czynniki zewnętrzne pozwoli na pełne wykorzystanie dopasowanego treningu.
