Zespół cieśni nadgarstka – przyczyny, objawy i leczenie

Zespół cieśni nadgarstka (zespół kanału nadgarstka, neuropatia uciskowa nerwu pośrodkowego na poziomie nadgarstka, CTS, ZCN). Jest to najczęstsza neuropatia uciskowa w obrębie kończyny górnej, związana z przewlekłym zapaleniem błony maziowej toczącym się w obrębie kanału nadgarstka lub
innymi schorzeniami zmniejszającymi objętość kanału nadgarstka. Częstość występowania: 0,1-10 % populacji.

Czynniki ryzyka i przyczyny zespołu cieśni nadgarstka

Czynnikami ryzyka dla wystąpienia zespołu cieśni nadgarstka są:

• płeć żeńska;
• otyłość;
• ciąża;
• cukrzyca;
• niedoczynność tarczycy;
• choroby reumatyczne;
• choroby zapalne;
• niewydolność nerek;
• zaawansowany wiek;
• nikotynizm;
• alkoholizm;
• powtarzalne ruchy przeciążające nadgarstek;
• przebyte urazy nadgarstka.

U podstawy choroby leży ucisk nerwu pośrodkowego wynikający ze zmniejszenia objętości kanału nadgarstka  oraz wtórnie do ucisku niedokrwienie nerwu i związane z nim zaburzenie jego funkcji. Przyczyną zmniejszenia objętości kanału nadgarstka są:

• przewlekłe zapalenie błony maziowej w jego obrębie;
• zmiany w okolicy kanału nadgarstka: gangliony, guzy;
• zmniejszenie objętości kanału nadgarstka na skutek urazu lub przebytego złamania.

Anatomia kanału nadgarstka

Kanał nadgarstka jest utworzony przez struktury kostne ( kości pierwszego szeregu nadgarstka) tworzące jego ściany oraz więzadło poprzeczne nadgarstka tworzące jego dach. Kanał nadgarstka zawiera: 9 ścięgien oraz 1 nerw ( pośrodkowy).

Objawy zespołu cieśni nadgarstka

• Drętwienia i mrowienia w obrębie kciuka, palca wskazującego, palca środkowego oraz połowy palca serdecznego są najczęstszymi objawami.
• Obniżenie sprawności ręki – niezdarność ręki.
• Dolegliwości bólowe w okolicy nadgarstka oraz zaburzenia czucia i drętwienia ręki nasilające się w nocy (objaw bardzo charakterystyczny, wybudzający ze snu wielokrotnie w ciągu nocy, typowym odruchem jest potrząsanie ręką w celu ustąpienia objawów).
• Zaniki mięśniowe w obrębie kłębu kciuka.
• Bóle promieniujące z okolicy nadgarstka do przedramienia, łokcia niekiedy nawet do barku.

Rozpoznanie i diagnoza zespołu kanału nadgarstka

Rozpoznanie zespołu cieśni nadgarstka zostaje postawione w oparciu o dane wynikające z rozmowy z pacjentem, specyficzne objawy kliniczne wykrywane przez lekarza w trakcie badanie (Testy: Phalen’a, Tinel’a, Durkan’a, zaburzenia rozdzielności czucia). Potwierdzenie rozpoznania uzyskuje się, wykonując badania dodatkowe takie jak elektromiografia (EMG), USG i MR.

Badania dodatkowe u pacjentów z podejrzeniem cieśni nadgarstka

• Badanie USG kanału nadgarstka z oceną nerwu wykonuje się w celu oceny grubości więzadła poprzecznego nadgarstka, ucisku nerwu pośrodkowego poprzez zmienione więzadło poprzeczne, zmian w kanale nadgarstka takich jak przewlekłe zapalenie błony maziowej lub zmian strukturalnych w kanale nadgarstka (gangliony, guzy).
• Badanie EMG – badanie przewodnictwa nerwu pośrodkowego wykonuje się, aby ocenić poziom uszkodzenia nerwu oraz stopień zaawansowania uszkodzenia. Badanie to ma znaczenie prognostyczne dla oceny rokowania pooperacyjnego.
• Badanie MR (rezonansu magnetycznego) wykonuje się rzadko, służy do oceny struktur kanału nadgarstka oraz nerwu wraz ze stopniem jego ucisku i obrzęku.

Leczenie zespołu cieśni nadgarstka

Leczenie zespołu kanału nadgarstka może opierać się na metodach zachowawczych lub zabiegowych. Leczenie zachowawcze ma na celu zmniejszenie stanu zapalnego w obrębie kanału nadgarstka, co skutkuje redukcją ucisku nerwu. Obejmuje ono:

• odciążenie kończyny;
• niesterydowe leki przeciwzapalne przyjmowane doustnie;
• unieruchomienie nadgarstka w szynie gipsowej lub dedykowanej ortezie (stabilizatorze);
• zastrzyki sterydowe do kanału nadgarstka (80% skuteczność w okresowym ustąpieniu objawów).

Leczenie operacyjne jest wskazane u pacjentów z brakiem poprawy po leczeniu zachowawczym, z objawami tzw. „ostrej cieśni” czyli z szybko narastającymi objawami oraz u pacjentów z zaawansowaną postacią choroby. Polega ono na uwolnieniu nerwu pośrodkowego drogą przecięcia więzadła poprzecznego nadgarstka. Zabieg operacyjny wykonuje się w znieczuleniu miejscowym lub regionalnym (znieczulenie operowanej kończyny) w warunkach sali operacyjnej. W mojej praktyce stosuję uwolnienie nerwu z tzw. cięcia minimalnego zlokalizowanego po stronie dłoniowej ręki długości około 2-3 cm. W przypadku operacji rewizyjnych stosowane jest dłuższe cięcie operacyjne celem pełnego zrewidowania kanału nadgarstka.

Operacyjne leczenie schorzenia cieśni nadgarstka i rehabilitacja po zabiegu

W pierwszej dobie pooperacyjnej stosuje się opatrunek delikatnie uciskowy z drenażem okolicy rany celem uniknięcia powikłań związanych z krwiakiem okolicy operowanej. Po leczeniu operacyjnym pacjenci nie stosują unieruchomienia. Od 2 doby pooperacyjnej stosujemy mały opatrunek na okolicę rany. Szwy pooperacyjne należy usunąć po 10 dniach od operacji. Przez okres 4-6 tygodni po operacji zalecane jest odciążenie kończyny operowanej – zabroniona jest praca fizyczna, noszenie
przedmiotów cięższych niż 2-3 kg. Postępowanie pooperacyjne nie wymaga rehabilitacji, możliwa jest praca nad blizną, ćwiczenia oraz fizykoterapia celem lepszego efektu kosmetycznego.