Rabdomioliza: przyczyny, objawy i leczenie

Rabdomioliza to zespół objawów wywoływanych przez rozpad poprzecznie prążkowanej tkanki mięśniowej. Prowadzi to do pojawienia się we krwi wolnej mioglobiny pochodzenia mięśniowego, która jest filtrowana przez nerki i działa na nie toksycznie, co może wywołać ostrą niewydolność nerek. Przyczyn rabdomiolizy może być wiele – począwszy od ekstremalnego wysiłku fizycznego, poprzez zakażenia miejscowe i ogólnoustrojowe, aż do przyjmowania niektórych leków. Wcześnie wykryta rabdomioliza jest uleczalna, nieleczona – może doprowadzić nawet do śmierci.

Z tekstu dowiesz się:

• jakie są przyczyny rabdomiolizy,
• jak objawia się rabdomioliza,
• w jaki sposób się ją diagnozuje,
• na czym polega leczenie rabdomiolizy,
• jak wyglądają rokowania w rabdomiolizie.

Około 40% masy całego ludzkiego ciała stanowią mięśnie szkieletowe. Zniszczenie już nawet około 100 gramów mięśni może być przyczyną rabdomiolizy – czyli procesu bardzo gwałtownego rozpadu mięśni poprzecznie prążkowanych. W jego przebiegu dochodzi do zerwania i martwicy włókien mięśniowych, na skutek czego do krwi przedostają się składniki komórek mięśniowych – przede wszystkim mioglobina, kinaza keratynowa, dehydrogenaza mleczanowa oraz potas. Niebezpieczna jest obecność we krwi zwłaszcza mioglobiny, która jest filtrowana przez nerki, ale działa na nie silnie toksycznie, prowadząc do ich uszkodzenia, a nawet rozwoju ich niewydolności.

Rabdomioliza – przyczyny

Przyczyny rabdomiolizy mogą mieć zarówno charakter fizyczny (mechaniczny lub termiczny), jak również niefizyczny, najczęściej zewnętrzny. Do rozwoju tego stanu najczęściej prowadzi jednoczesne występowanie kilku czynników. Prowadzone dotychczas obserwacje potwierdziły również, że rabdomioliza częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet.

Do głównych czynników mogących mieć wpływ na rozwój rabdomiolizy zalicza się:

• bardzo intensywny, wręcz ekstremalny wysiłek fizyczny, niedopasowany do możliwości i kondycji człowieka.
• bakteryjne i wirusowe zakażenia miejscowe lub ogólnoustrojowe (np. sepsa, wirus grypy, wirus Epsteina-Barr),
• niedokrwienie kończyny na skutek np. długiego unieruchomienia, przebytej operacji ortopedycznej lub naczyniowej, występującego zatoru lub zakrzepu,
• niektóre zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i równowagi kwasowo-zasadowej, zaburzenia elektrolitowe i metaboliczne,
• padaczkę,
• urazy mechaniczne – silne stłuczenia, zmiażdżenia, rozległe rany,
• porażenie prądem,
• długotrwałe przyjmowanie leków obniżających poziom lipidów we krwi (statyn, fibratów, cyklosporyny A, wenlafaksyny).

Rabdomioliza – objawy

Najbardziej charakterystyczne i najczęściej występujące objawy rabdomiolizy to ból mięśni, ogólne osłabienie oraz ciemniejszy niż zazwyczaj kolor moczu, przypominający kolor herbaty lub nawet słabej kawy. Rzadziej u pacjentów występuje obrzęk mięśni. Do objawów niespecyficznych zalicza się gorączkę, nudności oraz wymioty.

Rabdomioliza – diagnostyka

Diagnostykę rabdomiolizy rozpoczyna wywiad z pacjentem – lekarz pyta o występujące objawy, okoliczności ich wystąpienia, przebyte wcześniej choroby, przyjmowane leki i inne czynniki potencjalnie zwiększające ryzyko rozwoju choroby.

W procesie diagnostycznym niezbędne są pełne badania krwi oraz moczu – w tym poziom kinazy kreatynowej oraz mioglobiny w surowicy krwi. Oprócz wysokiego stężenia kinazy kreatynowej u pacjentów z rabdomiolizą często występuje także podwyższony mocznik.

Niekiedy dla potwierdzenia diagnozy u pacjenta zleca się wykonanie biopsji mięśnia szkieletowego, choć nie jest to badanie konieczne.

Rabdomioliza – leczenie

Leczenie rabdomiolizy zależy od jej przyczyny – w pierwszej kolejności należy usunąć czynnik sprawczy, a następnie podjąć działania, które zapobiegną rozwojowi niewydolności nerek. Uszkodzona w przebiegu choroby tkanka mięśniowa może zgromadzić nawet kilka-kilkanaście litrów płynu, więc leczenie prowadzi się w warunkach szpitalnych – u pacjentów występuje bowiem zjawisko hipowolemii, czyli zaburzenie funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego.

Głównym sposobem leczenia rabdomiolizy jest podaż płynów, tak aby usprawnić pracę nerek i doprowadzić do optymalnego przebiegu procesu diurezy (produkcji i wydalania moczu). Do podawanych pacjentowi płynów często dodaje się wodorowęglan sodu w celu podwyższenia pH moczu.

Rabdomioliza – rokowania

Wcześnie wykryta rabdomioliza ma zazwyczaj łagodny przebieg, jest odwracalna i w pełni uleczalna. W ciężkich stadiach choroby może jednak dojść do groźnych dla zdrowia, a nawet życia powikłań. Tym najczęstszym jest wspomniana już niewydolność nerek, ale u pacjentów występują również zaburzenia czynności wątroby, różnego rodzaju zaburzenia biochemiczne, zespół ciasnoty przedziałów powięziowych, zaburzenia rytmu serca, a w skrajnych przypadkach – nawet zgon.

Rabdomioliza – zapobieganie

O ile na niektóre czynniki ryzyka rozwoju rabdomiolizy nie ma się wpływu, o tyle w pewnym zakresie chorobie można zapobiegać. Dotyczy to przede wszystkim aktywności fizycznej – jak już wspomniano, rabdomioliza występuje u osób, które nagle podejmują się wykonywania zupełnie nowych ćwiczeń, do których organizm nie jest przyzwyczajony, o wysokiej intensywności, zupełnie niedostosowanej do aktualnych możliwości. Dlatego zaczynając swoją przygodę ze sportem, należy zachować ostrożność i rozsądek, nie porywać się na największe obciążenia, a trenować systematycznie, regularnie i z umiarkowaną intensywnością. W doborze dopasowanego do możliwości programu treningowego pomoże instruktor lub trener.