Kwas moczowy to substancja będąca końcowym produktem rozpadu tzw. zasad purynowych znajdujących się w pokarmach, m.in. w mięsie, wędlinach, nabiale oraz roślinach strączkowych. Wysoki poziom kwasu moczowego w organizmie może być niebezpieczny dla zdrowia – jest on główną przyczyną dny moczanowej, czyli choroby spowodowanej odkładaniem się w tkankach kryształów moczanu sodu. Dna moczanowa zajmuje przede wszystkim stawy, co objawia się bardzo silnym bólem, obrzękiem oraz ograniczeniem ruchomości stawów.

Z tekstu dowiesz się:

• jaki jest prawidłowy poziom kwasu moczowego we krwi,
• jak przebiega badanie kwasu moczowego we krwi,
• czym jest dna moczanowa,
• w jaki sposób dna moczanowa odbija się na możliwości uprawiania sportu,
• co robić, jeśli atak dny moczanowej już wystąpi.

Kwas moczowy to produkt końcowy rozpadu tzw. zasad purynowych, czyli substancji znajdujących się w pokarmach zawierających białko, czyli w mięsie, wędlinach, nabiale i roślinach strączkowych. W zdecydowanej większości kwas moczowy wydalany jest z moczem, a pozostałą część rozkładają bakterie kałowe i jest usuwana z organizmu wraz z kałem.

Kwas moczowy we krwi – dlaczego bywa podwyższony?

Stężenie kwasu moczowego w organizmie zdrowego dorosłego człowieka utrzymuje się w granicach 3-7 mg/dl. Zdarza się jednak, że podstawowe badanie krwi wykazuje nadmiar kwasu moczowego. Przyczyny takiego stanu mogą być różne – zalicza się do nich:

• częste spożywanie pokarmów zawierających duże ilości puryn, czyli mięs, wędlin i nabiału,
• częste spożywanie wysokoprocentowego alkoholu,
• zmniejszenie wydalania kwasu moczowego przez nerki (np. w niewydolności nerek),
• zwiększone uwalnianie kwasu moczowego w przebiegu niektórych chorób (np. w niedokrwistości lub białaczki).

Badanie kwasu moczowego – na czym polega?

Badanie kwasu moczowego to analiza laboratoryjna pobranej od pacjenta niewielkiej próbki krwi żylnej. Powinna ona zostać pobrana na czczo, więc badanie wykonuje się zazwyczaj rano – między 7:00 a 10:00. Zaleca się, by ostatni lekki posiłek zjeść dzień wcześniej nie później niż o 18:00.

Najczęściej badanie kwasu moczowego zleca się pacjentom, u których podejrzewa się dnę moczanową.

Dna moczanowa – co to jest?

Dna moczanowa jest chorobą zapalną stawów, która objawia się m.in. nagłym, bardzo silnym bólem stawów, występującym najczęściej w nocy, bez wcześniejszego uderzenia, stłuczenia czy innego urazu mechanicznego. Dolegliwościom bólowym często towarzyszy obrzęk stawów oraz ich zaczerwienienie.

Najczęściej objawy obejmują stawów u podstawy dużego palca stopy, rzadziej – dużych stawów kończyn dolnych, np. stawu skokowego lub stawu kolanowego. Dna moczanowa może objąć również stawy kończyn górnych, ale to zdecydowanie najrzadsze przypadki.

Bezpośrednią przyczyną objawów takich jak ból czy obrzęk kolana, stawu skokowego lub stawów stopy jest odkładanie się w danym stawie kryształków kwasu moczowego, co wywołuje miejscowy stan zapalny – stąd właśnie odczuwane objawy.

Warto pamiętać, że zaniedbywane, nieleczone ataki dny moczanowej mogą przekształcić się w przewlekłą postać choroby, zwaną fazą guzkową. W tej fazie napady bólu są częstsze, obejmują więcej stawów, a także dochodzi do odkładania się w stawach tzw. guzków dnawych, czyli kryształów moczanów.

Atak dny moczanowej – możliwy po treningu

Nagłe wystąpienie wspomnianych powyżej objawów określa się mianem ataku dny moczanowej. Może być ona spowodowana spożyciem dużej ilości alkoholu, ale czynnikiem wywołującym atak często bywa także intensywny wysiłek fizyczny (np. trening sportowy), przebyte wcześniej urazy, kontuzje i operacje, a także przyjmowanie niektórych leków, np. hydrochlorotiazydu.

Objawy dny moczanowej – co robić?

W przypadku pojawienia się objawów dny moczanowej należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem, który oceni, czy za dolegliwości faktycznie odpowiada dna moczanowa, czy też inna choroba. W tym celu wykonuje się m.in. badania krwi oraz badania obrazowe. Jednoznacznie na potwierdzenie dny moczanowej pozwala jednak ocena płynu stawowego w badaniu mikroskopowym i stwierdzenie obecności w nim kryształów moczanu sodu. Aby wykonać to badanie, należy pobrać z zajętego stawu płyn stawowy.

W sytuacji ostrego ataku dny moczanowej stosuje się:

• okłady z lodu (przy czym lodu nie można przykładać bezpośrednio do skóry, bo mogłoby to spowodować odmrożenia),
• unieruchomienie stawu do momentu ustąpienia silnych dolegliwości,
• środki farmakologiczne – glikokortykosteroidy (również dostawowo), kolchicynę oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne.

W leczeniu dny moczanowej bardzo ważna jest także zmiana stylu życia – utrzymywanie prawidłowej masy ciała, stosowanie właściwej diety (m.in. ograniczenie spożywania mięsa i podrobów), ograniczenie spożywania alkoholu (zwłaszcza wysokoprocentowego), aktywność fizyczna, kontrola poziomu ciśnienia tętniczego, glukozy i lipidów, a także właściwe nawodnienie organizmu (wypijanie co najmniej 2 litrów wody na dobę).