Dna moczanowa:
przyczyny, objawy, leczenie
Dna moczanowa jest schorzeniem określanym również jako artretyzm, skaza moczanowa, a także podagra. To bardzo uporczywa dolegliwość związana ze zwiększonym stężeniem kwasu moczowego we krwi, co wywołuje ostre stany zapalne stawów, czyli tzw. napad dny moczanowej.
Sprawdź, czym jest podagra, jakie są przyczyny i objawy dny moczanowej oraz w jaki sposób można wyleczyć schorzenie i czy jest to w ogóle możliwe.
Czym jest dna moczanowa (podagra)?
Dna moczanowa nazywana jest na różne sposoby, z których najbardziej znane to podagra, artretyzm, a historycznie była nazywana „chorobą bogaczy”. Dolegliwości bólowe powodowane ostrym stanem zapalnym występują przeważnie u podstawy dużego palca, ale mogą również obejmować staw skokowy, stawy palców, nadgarstki czy duże stawy jak staw kolanowy. Ataki dny moczanowej są zazwyczaj wyjątkowo bolesne.
Skaza moczanowa jest chorobą, która występuje średnio u 2% populacji i zazwyczaj częściej pojawia się u mężczyzn.
Dna moczanowa to choroba atakująca najczęściej staw śródstopno-paliczkowy. W przebiegu schorzenia dochodzi do odkładania się w tkankach kryształów moczanu sodu. U osób cierpiących na artretyzm poziom kwasu moczowego jest podwyższony i ulega krystalizacji w obrębie stawów czy ścięgien. Kryształki te następnie uszkadzają nasadę kostną i chrząstki, co prowadzi do powstawania bolesnych nadżerek. W miejscach występowania i gromadzenia się kryształków moczanu występuje stan zapalny i stają się one obrzęknięte, zaczerwienione, czemu towarzyszy ból.
Dolegliwości bólowe towarzyszące napadzie dny moczanowej na skutek nadmiernej produkcji kwasu moczowego i wzrostu stężenia substancji w obrębie stawów ustępują po wdrożeniu odpowiedniego leczenia. W celu zmniejszenia dolegliwości bólowych a następnie podtrzymania niskiego poziomu kwasu moczowego we krwi należy przyjmować leki. Nieodpowiednio leczona choroba i może powodować wystąpienie kolejnych ataków i nasilenia dolegliwości, co łączy się z powstaniem nieodwracalnych zmian w stawach.
Przyczyny dny moczanowej
Bezpośrednią przyczyną dny moczanowej jest zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi. Hiperurykemia może wynikać ze zmniejszonej wydajności pracy nerek, jednak najważniejszą przyczyną występowania skazy moczanowej jest nieprawidłowa dieta. Najpoważniejszym błędem jest zbyt duże spożywanie produktów bogatych w puryny. Są to związki odpowiedzialne za produkcję kwasu moczowego. Aby więc zmniejszyć ryzyko zachorowania, należy ograniczyć spożycie m.in. napojów słodzonych fruktozą. Artretyzmowi nie sprzyja również spożywanie alkoholu.
Kolejnym czynnikiem ryzyka, który ma wpływ na rozwój dny moczanowej, są predyspozycje genetyczne, a także występowanie zespołu Lescha-Nyhana. Z obecnością schorzenia często borykają się również pacjenci z niedoborem enzymu kontrolującego stężenie kwasu moczowego we krwi. Różne postaci dny moczanowej mogą wystąpić także u osób, które przeszły operację, były odwodnione, przeszły zakażenie lub chorowały na ciężkie choroby w ciągu ostatniego czasu.
Podwyższone stężenie kwasu moczowego i ryzyko zachorowania na artretyzm dotyczy również osób cierpiących na takie schorzenia jak:
- nadwaga i otyłość,
- choroba wieńcowa,
- nadciśnienie tętnicze,
- cukrzyca,
- choroby nerek,
- zaburzenia gospodarki lipidowej.
Objawy dny moczanowej
Pierwsze objawy dny moczanowej to zazwyczaj pojawiające się stany zapalne podstawy dużego palca. Choroba jednak może pojawić się również w rejonie stawu skokowego, kolanowego, nadgarstków i innych palców. Symptomy wyraźnie ulegają nasileniu nocą i trwają kilka godzin. Jest to związane z nieco obniżoną temperaturą ciała w tym czasie. Dna moczanowa jest chorobą, w której podczas ataku zapalenia stawów może towarzyszyć również gorączka oraz uczucie zmęczenia.
Dna moczanowa występuje w postaci kilkuetapowej. Można wyszczególnić okresy międzynapadowe, ostre napady stanów zapalnych w obrębie stawów, okresy bezobjawowej hiperurykemii, a także dnę moczanową przewlekłą, która jest schorzeniem zaawansowanym i trudnym w leczeniu.
Niekiedy u chorych na artretyzm może dojść do ostrego ataku skazy moczanowej. Dochodzi do tego podczas dużych wahań poziomu stężenia kwasu moczowego w płynie stawowym. Taka sytuacja może być też spowodowana czynnikami bezpośrednimi, takimi jak jednorazowe spożycie dużej ilości alkoholu, duża aktywność fizyczna, spożywanie znacznej ilości produktów zawierających puryny (np. mięso). W efekcie dochodzi do pojawienia się stanu zapalnego stawu, jego obrzęku oraz zaczerwienienia. Dolegliwości zwiększają się, aby po ok. 8-12 godzinach osiągnąć maksymalny poziom bólu. Wdrożenie odpowiedniego leczenia zmniejsza objawy bólowe oraz stan zapalny. Brak zastosowania leków przeciwzapalnych może spowodować, że zapalenie będzie trwać dłużej – wyjaśnia dr n. med. Jan Szneider – specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu pracujący w klinice enel-sport Łazienkowska w Warszawie.
Rozpoznanie dny moczanowej – jakie badania wykonać?
Diagnostyka i prawidłowe rozpoznanie dny moczanowej wymaga różnicowania jej z innymi schorzeniami występującymi w rejonie stawów. W przypadku podejrzenia dny moczanowej należy sprawdzić we krwi stężenie kwasu moczowego. Podwyższone stężenie zazwyczaj jest jednoznaczne z podagrą, choć niekiedy nawet podczas ataku dny parametr ten bywa prawidłowy.
Najpewniejszą formą badania w diagnostyce dny moczanowej pozwalającą stwierdzić, czy dana osoba cierpi na skazę moczanową, jest badanie płynu stawowego pod mikroskopem. Dzięki takiemu działaniu można też odróżnić dnę moczanową od dny rzekomej. W ramach badań diagnostycznych często też przeprowadza się RTG stawu. Dzięki temu można zlokalizować ewentualne nadżerki czy zwężenia szczeliny stawowej. Guzki dnawe ujawniają się często dopiero na zaawansowanym etapie choroby.
Leczenie dny moczanowej
Leczenie dny moczanowej ma na celu jak najszybsze i skuteczne uśmierzenie dolegliwości bólowych oraz zapobieganie występowaniu ataków choroby w przyszłości. W przypadku podejrzewania u siebie dny moczanowej należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem i podjąć właściwe leczenie. Im wcześniej wykryte schorzenie, tym większe szanse na opanowanie dolegliwości i łatwiejsze leczenie powikłań. To również szansa na to, aby powracające ataki stanów zapalnych przebiegały łagodniej.
Terapia dny moczanowej skupia się głównie na leczeniu farmakologicznym, ale też zmianie stylu życia w związku z wypracowaniem właściwych nawyków żywieniowych.
Należy ograniczyć spożywanie puryn, dbać o prawidłowe nawodnienie organizmu, spożywać białko roślinne zamiast białka z mięsa, ograniczyć spożywanie napojów alkoholowych oraz kofeinowych.
W ramach środków farmaceutycznych zazwyczaj osobom chorym w trakcie ataku dny przepisywane są niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz kolchicyna, która zmniejsza poziom kwasu moczowego we krwi, ale jest lekiem, który można stosować tylko krótkotrwale. Można zastosować ponadto glikokortykosteroidy i środki przeciwbólowe.
Osoby chore na dnę moczanową powinny codziennie przyjmować allopurynol, który zmniejsza stężenie kwasu moczowego we krwi i w moczu.
Równie ważne jest także jednoczesne leczenie schorzeń sprzyjających współistnieniu dny moczanowej.
Profilaktyka dny moczanowej i dieta przy dnie moczanowej – czego unikać?
W leczeniu dny moczanowej niezwykle ważna jest odpowiednia dieta bogata w chude mięso, produkty zbożowe, miód, warzywa i owoce. Obniżyć stężenie kwasu moczowego pomoże też picie dużej ilości płynów, które wspomoże wydalanie nadmiaru tego związku. Jest to istotne zwłaszcza u osób w starszym wieku.
W przypadku skazy moczanowej należy unikać takich produktów jak podroby, dziczyzna, tłuste mięsa, sosy czy piwo. Warto też wykluczyć z codziennych posiłków drożdże, grzyby, szpinak, warzywa strączkowe, kakao, kawę oraz herbatę.
Źródła:
- Zimmermann-Górska, Irena. „Dna moczanowa.” Reumatologia 44.2 (2006): 61-62.
- Gińdzieńska-Sieśkiewicz, Ewa, et al. „Dna moczanowa–aktualne spojrzenie na diagnostykę i leczenie.” Reumatologia 48.6 (2010): 425-428.
- Pilarski, Łukasz, Paweł Bogdański, and Danuta Pupek-Musialik. „Dna moczanowa—antyczna choroba wciąż problematyczna w XXI wieku.” Forum Zaburzeń Metabolicznych. Vol. 3. No. 4. 2012.
- Witkowska, Nikola, and Magdalena Chadzińska. „Dna moczanowa jako przykład choroby autozapalnej.” Wszechświat 118.7-9 (2017): 172-177.
- Pęksa, Jan W., and Anna Malinowska-Karpiel. „Farmakoterapia i leczenie dietetyczne hiperurykemii oraz napadów dny moczanowej.” (2019).
