Jałowa martwica guzowatości piszczelowej: choroba młodych sportowców

Jałowa martwica guzowatości kości piszczelowej lub choroba Osgood- Schlattera, to schorzenie występujące u chłopców w okresie pokwitania, między 10. a 15. rokiem życia. W jego przebiegu układ naczyniowy nie jest w stanie dostarczać wystarczającej ilości krwi oraz substancji odżywczych do szybko rozwijających się fragmentów kości, czego efektem jest niedokrwienie, a w efekcie  martwica. Na szczęście jałową martwicę guzowatości kości piszczelowej można leczyć, a po zakończeniu okresu dojrzewania z reguły nie pozostawia ona powikłań (czasem niewielki defekt kosmetyczny)

Z tekstu dowiesz się:

• jak przebiega rozwój choroby Osgood- Schlattera,
• jak objawia się choroba Osgood- Schlattera,
• w jaki sposób się ją diagnozuje,
• jak się leczy jałową martwicę guzowatości kości piszczelowej,
• kiedy potrzebna jest operacja.

Choroba Osgood- Schlattera – zwana również jałową martwicą guzowatości kości piszczelowej – to schorzenie występujące w okresie pokwitania u chłopców (rzadziej u dziewczynek), którzy szybko rosną, a dodatkowo są aktywni ruchowo lub intensywnie uprawiają sport.

Między 10, a 15. rokiem życia u chłopców dochodzi do tzw. skoku wzrostowego. Dynamicznie rozwijają się kości, a także niektóre ścięgna i mięśnie, w tym mięsień czworogłowy uda. Rosną one jednak w różnym tempie, a dodatkowo nie nadąża za tym układ naczyniowy, który nie zawsze dostarcza do każdej tkanki wystarczającą ilość krwi i substancji odżywczych. Efektem tego są początkowo niedokrwienie i martwica guzowatości kości piszczelowej, a jeśli młody człowiek uprawia sport – zwłaszcza wymagający dużo skakania i biegania – w delikatnych, podatnych na przeciążenia tkankach rozwija się miejscowy stan zapalny.

Zespół Osgood-Schlattera – fazy rozwoju

Choroba Osgood- Schlattera, podobnie jak inne martwice kości, cechuje się występowaniem czterech faz rozwoju:

• faza początkowa – fragment nasady kości piszczelowej zaczyna obumierać, ale objawy nie zawsze są zauważalne,
• faza jałowej martwicy – w obrębie nasady kości tworzy się martwicza tkanka kostna,
• faza fragmentacji – tkanka martwicza jest stopniowo zastępowana nową tkanką kostną, która jednak jest mocno narażona na deformacje,
• faza odbudowy i utrwalenia zmian – tkanka martwicza zostaje całkowicie zastąpiona przez tkankę zdrową, przy czym kształt kości zależy głównie od postępowania pacjenta na wcześniejszych etapach.

Nasilenie dolegliwości bywa różne – u niektórych bóle są niewielkie i nie przeszkadzają w codziennych czynnościach czy uprawianiu sportu, u innych bywają tak silne, że uniemożliwiają jakąkolwiek aktywność. Objawy występują okresowo od kilku tygodni do nawet dwóch lat.

Jałowa martwica guzowatości kości piszczelowej  – objawy

Jak już wspomniano, w przeciwieństwie do wielu innych jałowych martwic, choroba Osgood- Schlattera u dorosłych nie występuje – charakterystyczne objawy pojawiają się tylko u dzieci. Do tych objawów zalicza się:

• ból guzowatości kości piszczelowej podczas wysiłku fizycznego i po nim (może to być odczuwalne np. jako ból kolana po biegu, czy grze w piłkę),
• tkliwość około 5-7 cm poniżej rzepki,
• obrzęk w okolicy guzowatości kości piszczelowej,
• zwiększona ciepłota skóry nad obrzękniętą guzowatością kości piszczelowej.

Nasilenie dolegliwości bywa różne – u niektórych bóle są niewielkie i nie przeszkadzają w codziennych czynnościach czy uprawianiu sportu, u innych bywają tak silne, że uniemożliwiają jakąkolwiek aktywność. Objawy występują okresowo od kilku tygodni do nawet dwóch lat.

Choroba Osgood- Schlattera – diagnostyka

W diagnostyce choroby Osgood- Schlattera zastosowanie znajdują przede wszystkim wywiad z pacjentem, badanie kliniczne (oceniające m.in. postawę ciała w ruchu i spoczynku, wzorce ruchowe, ruchomość stawów kończyny dolnej, siłę kończyn dolnych, stabilność kompleksu lędźwiowo-miedniczno-biodrowego) oraz badanie  rentgenowskie. Badanie RTG wykazuje na rozrost i/lub defragmentację guzowatości kości piszczelowej, czasami również wyższe ustawienie rzepki. Pomocne w diagnostyce bywa również USG, uwidaczniające m.in. obrzęk kaletki podrzepkowej oraz zwiększone ukrwienie więzadła rzepki.

Choroba Osgooda-Schlattera – leczenie w fazie ostrej

W fazie ostrej choroby stosuje się przede wszystkim ograniczenie aktywności fizycznej, zimne okłady oraz działające miejscowo leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Już wówczas wdrożona może zostać odpowiednia rehabilitacja u dzieci: delikatne rozciąganie mięśnia uda, kinesiotaping, fizykoterapia  oraz ćwiczenia stabilizacyjne.

Choroba Osgood- Schlattera – rehabilitacja

Z biegiem czasu rehabilitacja w chorobie Osgood- Schlattera obejmuje również:

• ćwiczenie koncentryczne mięśni czworogłowego i dwugłowego uda,
• rozciąganie powięziowe i rozluźnianie mięśniowo-powięziowe,
• trening stabilizacyjny, proprioceptywny oraz ekscentryczny,
• trening interwałowy i pliometryczny.

Przy odpowiednim leczeniu i rehabilitacji objawy ustępują całkowicie około 16. roku życia, a sama choroba nie powoduje żadnych długotrwałych konsekwencji.

Choroba Osgood- Schlattera – operacja to ostateczność

Operacja w przebiegu jałowej martwicy kości jest bardzo rzadko stosowana. Jeśli jednak już do niej dojdzie, ma ona na celu odtworzenie lub nadanie prawidłowego kształtu guzowatości piszczeli, lub usunięcie wolnych fragmentów kostnych, które nie uległy wgojeniu podczas  procesu przebudowy kostnej.