Struktury i tkanki znajdujące się wewnątrz kolana w ciągu naszego życia są narażone na ogromne obciążenia i dużą eksploatację związaną z ruchomością kończyn dolnych. Dlatego też niektóre elementy, takie jak np. chrząstka stawowa, łąkotki ulegają zniszczeniu, co powoduje szereg dolegliwości. W sytuacji gdy zabiegi rehabilitacyjne, fizjoterapeuta, maści i inne metody leczenia zachowawczego nie pomagają, zachodzi konieczność wszczepienia endoprotezy. Na czym polega ten zabieg?

Czym jest endoprotezoplastyka stawu kolanowego?

Endoprotezoplastyka stawu kolanowego to zabieg operacyjny polegający na wszczepieniu specjalnego implantu, którego zadaniem jest wymiana uszkodzonych powierzchni stawu kolanowego. Endoproteza stawu kolanowego pozwala zmniejszyć  lub całkowicie wyeliminować dolegliwości bólowe, zwiększyć sprawność i pozbyć się uciążliwych problemów z poruszaniem w związku z dolegliwościami wynikającymi ze zniszczenia chrząstki stawowej. Efektem pooperacyjnym jest znaczna poprawa jakości i komfortu życia Pacjenta oraz szansa na odzyskanie pełnej ruchomości stawu.

Endoprotezoplastykę stawu kolanowego stosuje się ją wtedy, gdy dochodzi do powstania zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych i żadne inne sposoby leczenia, zarówno zachowawcze, jak i operacyjne, nie przynoszą efektu. Duże dolegliwości bólowe u pacjenta oraz znaczne zniszczenie powierzchni stawowych (oceniane w RTG) są wskazaniem do endoprotezoplastyki. W zaawansowanej chorobie jest to najskuteczniejszy sposób, by zmniejszyć ból u chorego i przywrócić mu prawidłowy zakres ruchu w obrębie stawu kolanowego.

Rodzaje endoprotez stawu kolanowego

Endoprotezoplastykę stawu kolanowego dzielimy na połowiczą (częściową) oraz całkowitą. Przed przystąpieniem do endoprotezoplastyki stawu kolanowego specjalista wykonuje szereg badań diagnostycznych, aby zakwalifikować chorego do odpowiedniego dla niego zabiegu.

Endoproteza całkowita stawu kolanowego jest wykonywana w przypadku, gdy zwyrodnienie stawu kolanowego lub uszkodzenia z innego powodu są bardzo zaawansowane i dotyczą wszystkich trzech przedziałów stawu kolanowego. To proteza kolana, która znajduje zastosowanie w sytuacji braku efektów leczenia zachowawczego. Po rozpoczęciu się dolegliwości bólowych, a przed decyzją o wykonaniu endoprotezoplastyki sugerujemy  wizytę w poradni ortopedycznej i zastosowanie możliwych działań zmniejszających dolegliwości bólowe, jak np. podanie do stawu kolanowego kwasu hialuronowego lub osocza bogatopłytkowego (PRP). Endoprotezoplastyka kolana polega na zastąpieniu uszkodzonych powierzchni stawowych elementami sztucznymi, wykonanymi ze stopu różnych metali, pomiędzy którymi znajduje się wkładka z gęsto usieciowanego polietylenu, często z dodatkiem wit. E, co zapobiega jej wycieraniu się i powstawaniu powikłań po leczeniu operacyjnym. Całkowita endoprotezoplastyka stawu kolanowego może być wykonana również z implantacją elementu rzepkowego tłumaczy Jan Szneider.

Endoproteza połowicza stawu kolanowego, nazywana też jednoprzedziałową, obejmuje mniejszy zakres wymienianej powierzchni niż przy protezie całkowitej. Zabieg endoprotezoplastyki stawu kolanowego w tym przypadku polega na zastąpieniu powierzchni przedziału najbardziej uszkodzonego. W ramach operowanego stawu wymianie ulega głównie jeden z przedziałów. Nie przeprowadza się wtedy wymiany całego stawu kolanowego, ale również implantowane są 3 elementy – udowy, piszczelowy oraz wkładka polietylenowa.

Operacja stawu kolanowego to zabieg, w którym można zastosować protezy różnego rodzaju. Wyróżniamy endoprotezy które pozostawiają więzadło krzyżowe tylne lub wymagają jego usunięcia. W niestabilnym kolanie zwyrodnieniowym lepiej sprawdza się endoprotezy półzwiązane lub związane. Endoprotezę można osadzić w kości za pomocą cementu lub bezcementowo. Ponadto implantowana wkładka może być przytwierdzana do elementów stawu kolanowego w sposób nieruchomy (fixed-bearing) lub wyróżniać się pewną mobilnością (mobile-bearing).

Endoproteza kolana – wskazania

Wskazaniem do endoprotezy stawu kolanowego są zaawansowane zmiany powstałe na skutek choroby zwyrodnieniowej stawu. Mamy dwie możliwości, czyli dokonać całkowitej lub częściowej wymiany stawu (dotyczącej jednej części stawu – wewnętrznej lub zewnętrznej, czyli przyśrodkowej lub bocznej). Wymiany częściowej można dokonać pod warunkiem, że nie są uszkodzone więzadła stabilizujące staw kolanowy. Gdy zmiany zwyrodnieniowe dotyczą całego stawu, wówczas należy zastosować protezę dwuprzedziałową. W takim przypadku więzadła krzyżowe nie muszą być wydolne, ponieważ endoproteza umożliwia dodatkową stabilizację.

Do zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowego prowadzą również takie choroby jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), łuszczycowe zapalenie stawów, martwica kości udowej lub piszczelowej. W takich chorobach również wykonywana jest endoprotezoplastyka stawu kolanowego. Choroba zwyrodnieniowa rozwija się również  w wtórnie do urazów kończyn dolnych. Nieprawidłowy zrost złamania kości piszczelowej lub udowej ma wpływ na pojawienie się zmian patologicznych zarówno w stawie rzepkowo-udowym, jak i bocznym oraz przyśrodkowym przedziału kolana. Rozwijająca się choroba zwyrodnieniowa może powodować obrzęki, ból kolana, sztywność poranną, dolegliwości przy wstaniu, rozruchu i mogą stanowić zalecenie do wykonania operacji wszczepienia endoprotezy.

Na czym polega zabieg i jak długo trwa?

Wstępne przygotowanie operowanego stawu kolanowego to dokładne zaplanowanie zabiegu oraz podanie pacjentowi znieczulenia. Endoprotezoplastyka stawu kolanowego trwa zazwyczaj 1-2 godziny. Na początku lekarz przygotowuje tkanki miękkie otaczające staw kolanowy oraz przycina w określony sposób dalszy wewnątrzstawowy koniec kości udowej, bliższy koniec kości piszczelowej oraz rzepkę w celu osadzenia endoprotezy. Ze stawu kolanowego usuwane są wszystkie zmienione zwyrodnieniowo tkanki, takie jak osteofity czy łąkotki.

Następnie śródoperacyjnie lekarz używa tzw. implantów przymiarowych w celu oceny dopasowania elementów, prawidłowości osi kończyny i odpowiedniego napięcia struktur okołostawowych. W niektórych przypadkach przycięcia kości dokonuje się za pomocą przymiarów przeznaczonych indywidualnie dla każdego pacjenta (PSI). Następnie, po takim przygotowaniu w zależności od rodzaju endoprotezy, umieszcza się ją w odpowiednim miejscu. W efekcie powstaje nowy, zborny i stabilny staw kolanowy. Po tych czynnościach  sprawdzany jest tor ruchu rzepki, zakres ruchu stawu kolanowego na stole operacyjnym a następnie zakładany jest dren, a tkanki zostają zszyte. Po założeniu opatrunków pacjent jest przewożony na salę pooperacyjną w pełnym wyproście stawu.

Bardzo ważne jest, aby rehabilitacja po endoprotezie kolana rozpoczęła się możliwie jak najszybciej. Początkowo włączana jest specjalna rehabilitacja pooperacyjna. Następnie pacjent będzie wykonywał inne, adekwatne ćwiczenia, jakich wymaga endoproteza kolana – rekonwalescencja i czas jej trwania w dużej mierze zależą właśnie od tego etapu leczenia wyjaśnia specjalista ortopeda traumatolog konsultujący w Enel Sport – Jan Szneider.

Zabieg endoprotezoplastyki – możliwe powikłania po operacji

Podobnie jak w przypadku innych działań medycznych i zabiegów, operacyjne leczenie choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego poprzez założenie endoprotezy może nieść ze sobą negatywne skutki. Powikłania po endoprotezoplastyce kolana to niekiedy:

•     reakcje alergiczne na znieczulenie zastosowane u pacjenta,
•     reakcje alergiczne na materiały, z których wykonano wszczepiony implant,
•     blizny i obrzęki w obrębie kolana, które utrudniają funkcjonalność stawu kolanowego,
•     uszkodzenia naczyń krwionośnych,
•     zakrzepica żył głębokich,
• obluzowanie się endoprotezy.

Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia powikłań, należy wykonywać zabieg wymiany zniszczonych elementów stawu tylko w renomowanej placówce, uwzględniając wszystkie przeciwwskazania. Ryzyko wystąpienia powikłań zwiększają niestety również niestosowanie się pacjentów do zaleceń lekarza po operacji i zaniedbana rehabilitacja po zabiegu.

Czy endoprotezę stawu kolanowego zakłada się raz?

Założenie jest takie, żeby endoproteza służyła pacjentowi do końca życia. Oczywiście zdarzają się sytuacje, że potrzebna jest wymiana endoprotezy z różnych powodów. Jednak cel ortopedy jest taki, aby endoproteza służyła na zawsze. Można jednak przeprowadzić powtórny zabieg w obrębie kolana – rodzaje dostępnych protez i metod należy wtedy powtórnie przeanalizować i dostosować implant do oczekiwań Pacjenta.

Do zabiegów endoprotezoplastyki kolana zalicza się również wymiana implantu na inny typ. Taka operacja stawu kolanowego polega na usunięciu dotychczasowej protezy i umieszczeniu w strukturach anatomicznych pacjenta nowego elementu. Mówimy wtedy o rewizyjnej endoprotezoplastyce stawu kolanowego tłumaczy dr n. med. Jan Szneider.

Rehabilitacja po endoprotezoplastyce stawu i rekonwalescencja

Pobyt w klinice jest zazwyczaj kilkudniowy. Przygotowania do zabiegu mają miejsce wcześniej. Pacjent przychodzi do kliniki dzień przed operacją, w którym wykonywane są badania laboratoryjne, EKG oraz RTG. Zabieg wykonywany jest następnego dnia i z reguły 3-4 dni później, po przejściu wstępnej rehabilitacji szpitalnej wychodzi do domu. Okres po operacji służy temu, aby chory w komfortowych warunkach mógł wejść w życie codzienne i miał wstępną rehabilitację.

Powrót do pełnej sprawności następuje po 6-8 tygodniach po zabiegu, jeśli pacjenci przed zabiegiem są sprawni i poruszają się samodzielnie. Poruszanie się przy użyciu kul łokciowych trwa u starszych, nierzadko mniej sprawnych osób dłużej, ale to indywidualna sprawa i wymaga odpowiedniego podejścia fizjoterapeutycznego. Bardzo ważnym elementem jest rehabilitacja, bez której nawet najlepiej założona endoproteza nie będzie dobrze pracowała. Organizm musi być na nowo nauczony funkcjonowania. Chory w okresie pooperacyjnym jest edukowany, wykonywane są ćwiczenia uczące nowego sposobu poruszania się i ćwiczeń zginania oraz prostowania w obrębie stawu. Rehabilitacja po operacji stawu kolanowego jest niezbędna, wykonywana najpierw pod okiem specjalisty, a później także samodzielnie w domu.

Często pacjenci przed zabiegiem mają duże ograniczenia wynikające ze zmian zwyrodnieniowych. Dlatego celem rehabilitacji jest próba przywrócenia im sprawności z przeszłości tłumaczy dr n med Jan Szneider wykonujący zabiegi endoprotezoplastyki stawu kolanowego w Szpitalu enel-med Centrum w Warszawie.

Zapraszamy na wizytę do poradni ortopedycznej w enel-sport, w której nasz specjalista – dr n. med. Jan Szneider przeprowadzi diagnostykę, badanie fizykalne oraz zaproponuje najlepsze rozwiązania dotyczące choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego.

Jan Szneider w 2023 roku obronił z wyróżnieniem pracę doktorską dotyczącą leczenia choroby zwyrodnieniowej, która rozwinęła się na tle pourazowym.