Skolioza to poważna wada postawy, której nie należy lekceważyć. Jej występowanie może bowiem doprowadzić do różnego rodzaju powikłań. Przyczyny tej wady postawy bywają różne, a najczęściej diagnozowana jest skolioza idiopatyczna, a więc zniekształcenie kręgosłupa pojawiające się w okresie rozwojowym. Jakie są rodzaje skoliozy i jak leczyć to schorzenie! Sprawdź w artykule!

Z tekstu dowiesz się:

• co to jest skolioza,
• jakie są przyczyny skoliozy,
• jakie są objawy skoliozy,
• jak przebiega leczenie skoliozy.

Czym jest skolioza u dzieci i dorosłych?

Skolioza to wada postawy i rodzaj deformacji kręgosłupa, która jest diagnozowana przeważnie u dzieci, ale rozpoznaje się ją również u dorosłych. Wiele osób sądzi, że skolioza nie jest groźna i nie trzeba jej leczyć. To jednak błędne przekonanie. Pozostawiona bez odpowiedniego działania może bowiem powodować nasilające się dolegliwości bólowe i w przyszłości wymagać leczenia operacyjnego.

Choć skolioza czasami bywa określana mianem bocznego skrzywienia kręgosłupa, to jednak tak naprawdę to skrzywienie trójpłaszczyznowe: w płaszczyźnie czołowej, strzałkowej oraz poziomej. U pacjentów z tą wadą postawy kręgosłup zamiast naturalnego łuku przypomina literę S. U większości osób skolioza kręgosłupa dotyczy odcinka piersiowego kręgosłupa lub przestrzeni między odcinkiem piersiowym a lędźwiowym, znacznie rzadziej natomiast odcinka lędźwiowego.

Rodzaje skoliozy

Skoliozę najczęściej dzieli się na czynnościową i strukturalną. W pierwszym przypadku to wada kręgosłupa o charakterze odwracalnym. To typ możliwy do skorygowania czynnego za pomocą ćwiczeń i napięcia mięśni oraz właściwego kształtowania postawy ciała. Może w tym pomóc fizjoterapeuta oraz regularne ćwiczenia. Brak podjęcia działania może prowadzić do pogłębienia stopnia zaawansowania schorzenia i przekształcenia się deformacji w skoliozę strukturalną. W tym przypadku to utrwalone zmiany. Strukturalne skoliozy ze względu na przyczynę powstania można podzielić na:

• skoliozę neuropochodną,
• skoliozę idiopatyczną,
• skoliozę kostno-pochodną,
• skoliozę mięśniowo-pochodną.

Około 90% skolioz w tej grupie podziału stanowi skolioza idiopatyczna.

Skolioza kręgosłupa jest wadą najczęściej występującą u dzieci. W zależności od tego, kiedy pojawią się pierwsze objawy, dzieli się ją na:

• skoliozę wczesnodziecięcą (do 3. roku życia),
• skoliozę dziecięcą (do 10. roku życia),
• skoliozę młodzieńczą (w okresie dojrzewania).

U dorosłych skolioza pojawia się bardzo rzadko. Występuje zazwyczaj w wyniku zmian zwyrodnieniowych i wywołuje zaburzenia postawy oraz ograniczenie ruchomości kręgosłupa i inne dolegliwości w tym rejonie, jak problemy kończyn dolnych czy górnych. Ponadto w przypadku skoliozy u osób dorosłych po 40. roku życia nie należy doprowadzać do zaawansowania choroby. Prowadzi to do ryzyka wystąpienia dodatkowo zmian osteoporotycznych.

Inna klasyfikacja skoliozy dotyczy kierunku wygięcia łuku kręgosłupa. Jeśli jest wygięty w lewą stronę, mamy do czynienia ze skoliozą lewostronną, jeżeli w prawo – ze skoliozą prawostronną. Można też dzielić skoliozy ze względu na wielkość, rozpiętość kąta skrzywienia i inne kryteria.

Przyczyny powstawania skoliozy

Jeśli chodzi o przyczyny skoliozy, nie zawsze są nam one znane. W około 80-85% przypadków schorzenie ma charakter idiopatyczny. Chorobę zazwyczaj łączy się z niezbyt aktywnym trybem życia oraz siedzeniem w nieprawidłowej pozycji. Czasami skolioza pojawia się jako powikłanie dystrofii mięśniowej, przepukliny krążka międzykręgowego, chorób opłucnej lub operacji klatki piersiowej wykonywanych w okresie intensywnego wzrostu dziecka.

U osób dorosłych skolioza kręgosłupa bywa najczęściej powikłaniem zwyrodnienia stawów kręgosłupa i występuje u osób, które unikają aktywności fizycznej. Szczególnie groźna jest wtedy, gdy współwystępuje z osteoporozą. Ponadto wygięcie kręgosłupa w trzech płaszczyznach, a także powstawanie innych deformacji, może być spowodowane występowaniem nowotworów kości, wrodzonych wad serca, porażenia mózgowego czy naturalnej, wrodzonej różnicy w długości kończyn.

Różne typy skoliozy mogą wystąpić także na skutek zmian w rejonie kręgosłupa i różnych jego odcinkach w obrębie tkanek miękkich, chrząstek i innych struktur. Wówczas zmienia się również kształt i ruchomość kręgosłupa, czego następstwem może być rozwój skoliozy. Wśród takich czynników wywołujących brak odpowiedniej podpory dla kręgosłupa, co powoduje jego deformację, można wymienić m.in. kręgi trapezoidalne i klinowe, zużycie chrząstek oraz zmiany zwyrodnieniowe tych struktur, torsję kręgów, dysfunkcje więzadeł kręgosłupa, problemy z mięśniami przykręgowymi i inne. Do zmiany kształtu kręgosłupa przyczyniają się także zrosty żeber, urazy mechaniczne i inne zaburzenia wzrostu kręgosłupa, skutkiem czego skolioza pojawia się u dzieci.

Skolioza – objawy, które powinny nas zaniepokoić

Jak już wcześniej wspomniano, głównym objawem skoliozy jest charakterystyczne wygięcie kręgosłupa w kształt litery S. U pacjentów dotkniętych skoliozą można zauważyć:

• garb żebrowy, będący efektem wypychania żeber przez kręgi,
• wystające łopatki,
• asymetrię między ramionami a biodrami (nie są ułożone w jednej linii),
• wyraźniejsze wcięcie z jednej strony talii.

W zaawansowanych skoliozach kręgosłupa lędźwiowego jedna noga może być krótsza od drugiej. Wprawny ortopeda jest w stanie rozpoznać skoliozę u dziecka już na podstawie krótkiego badania wzrokowego. Dla potwierdzenia diagnozy zwykle wykonuje także kilka testów ortopedycznych, oceniających m.in. układ tułowia.

Skolioza – diagnostyka

Rozpoznanie skoliozy polega na wykonaniu badania ortopedycznego oraz radiogramu kręgosłupa. Zdjęcie wykonane w pozycji stojącej, a niekiedy leżącej, pozwala ocenić poziom zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa u dorosłych czy też rodzaj deformacji u dzieci. Dzięki temu możliwe jest odpowiednie leczenie zachowawcze w postaci ćwiczeń. W procesie diagnostycznym istotny jest podział skoliozy ze względu na wygięcia pierwotne i wtórne. Skolioza to skrzywienie oraz deformacja, w której kąt odchylenia zobrazowany na zdjęciu RTG w projekcji przednio-tylnej wynosi powyżej 10 stopni w płaszczyźnie czołowej.

Skolioza zazwyczaj jest deformacją dość trudną do leczenia, dlatego wymaga diagnostyki u dobrego specjalisty, podobnie jak wykwalifikowanej pomocy podczas ćwiczeń korekcyjnych i rehabilitacji. Celem leczenia jest wypracowanie wielu prawidłowych nawyków i uzyskanie efektów, które wymagają bardzo długiej pracy. Ćwiczenia muszą być wykonywane perfekcyjnie i prawidłowo. W przeciwnym wypadku mogą przynieść efekt odwrotny do zamierzonego.

Ćwiczenia na skoliozę i leczenie skoliozy

Jeśli skolioza została wykryta odpowiednio wcześnie, w większości przypadków na początku wprowadza się leczenie zachowawcze. Ogranicza się ono do odpowiedniej rehabilitacji i ma na celu usunięcie lub przynajmniej zmniejszenie deformacji, zatrzymanie jej postępu oraz utrwalenie uzyskanych rezultatów. Ćwiczenia na skoliozę obejmują różnego rodzaju aktywności odciążające poszczególne partie kręgosłupa, uelastyczniające je, wymuszające jego prawidłowe ustawienie i wzmacniające mięśnie. Rehabilitacja ortopedyczna dzieci musi być prowadzona zarówno przez specjalistów, jak i rodziców bądź opiekunów. Przydatne w leczeniu o wyższych stopniach wg skali Cobba jest również noszenie specjalnego gorsetu ortopedycznego.

Często zalecane są ćwiczenia na basenie, które doskonale wpływają na pacjentów z osłabieniem kręgosłupa. Dzięki wielu możliwościom wykonywania ćwiczeń korekcyjnych pacjenci mogą leczyć kręgosłup i asymetrię na wiele ciekawych sposobów. Odpowiednio dobrane ćwiczenia nie muszą być monotonne i nudne. Można dobrać je zarówno do stopnia zaawansowania skoliozy, jak i indywidualnych upodobań oraz preferencji.

Jeżeli rehabilitacja ortopedyczna nie przynosi oczekiwanych rezultatów, skoliozie nie da się zapobiec albo kąt skrzywienia wynosi co najmniej 60 stopni, pacjent może zostać poddany operacji polegającej na wszczepieniu metalowych implantów ustawiających kręgosłup we właściwej pozycji. Za każdym razem jest ona jednak poprzedzana szczegółową diagnostyką oraz kwalifikacją przeprowadzaną przez doświadczonego ortopedę.

Skolioza – leczenie operacyjne

Leczenie operacyjne skoliozy u dorosłych i dzieci to działanie, które stosowane jest w bardzo zaawansowanych stanach, przy wyczerpaniu metod zachowawczych. Do wskazań takich procedur zalicza się np. szybką progresję deformacji, duże skrzywienia wynoszące ok. 50 stopni w skali Cobba, a także niższe wartości w okolicach 40 stopni, jeżeli jednocześnie współwystępuje zmniejszona kifoza lub jej brak w piersiowym odcinku kręgosłupa.

Ponadto leczenie operacyjne skoliozy u dorosłych jest zalecane przy występowaniu jednocześnie zaburzeń neurologicznych oraz wyjątkowo silnych dolegliwości bólowych, uniemożliwiających codzienne funkcjonowanie. Skolioza to jedno z najtrudniejszych do leczenia schorzeń ortopedycznych, które wymaga długiej rehabilitacji po zabiegu oraz odpowiedniej rekonwalescencji ściśle z zaleceniami lekarza.