Uzależnienie od sportu: czy codzienna aktywność fizyczna zawsze jest zdrowa?

Nie ma żadnych wątpliwości, że aktywność fizyczna jest bardzo ważnym elementem dbania o zdrowie – badania naukowe dowiodły, że regularny, dopasowany do potrzeb ruch pozwala m.in. zapobiegać chorobom serca i układu krążenia, pozytywnie wpływa na funkcjonowanie układu ruchu, a także jest ważny dla zachowania zdrowia psychicznego. Niestety, od sportu – tak jak od wielu innych czynności – można się uzależnić. Wówczas może on destrukcyjnie wpływać na życie człowieka.

Z tekstu dowiesz się:

• czym jest zaburzenie behawioralne,
• dlaczego uzależnienie od sportu może być groźne,
• jak rozpoznaje się uzależnienie od sportu,
• w jaki sposób leczy się uzależnienie od sportu.

Nie ma wątpliwości, że sport jest jednym z czynników kluczowych dla zachowania zdrowia fizycznego i psychicznego. Są dowody na to, że umiarkowana, dopasowana do indywidualnych potrzeb oraz upodobań aktywność fizyczna pozwala m.in. regulować poziom ciśnienia tętniczego i cukru we krwi, zapobiega chorobom serca i układu krążenia, wspiera funkcjonowanie układu nerwowego, ma pozytywny wpływ na elementy układu ruchu (mięśni, stawów, kości), pomaga w utrzymywaniu prawidłowej masy ciała, jest ważnym elementem profilaktyki chorób nowotworowych, zapobiega depresji, ma wpływ na sprawność intelektualną.

Co do zasady zaleca się, by uprawiać sport jak najczęściej. Oczywiście nie każdy musi od razu biegać maratony albo wyciskać z siebie siódme poty na siłowni, ale nordic walking, jazda na rowerze, jogging lub pływanie to tak naprawdę aktywności przeznaczone dla wszystkich, bez względu na płeć i wiek – oczywiście pod warunkiem, że nie występują przeciwwskazania zdrowotne do ich uprawiania. Pamiętać należy również, że każdą aktywność powinna poprzedzać rozgrzewka – w domu, w fitness klubie lub w sali treningowej, a po jej zakończeniu bardzo ważna jest regeneracja po treningu.

Niestety, od sportu – tak jak od wielu innych czynności – można się uzależnić. Wówczas aktywność fizyczna z czynnika pozytywnego przekształca się w czynnik destrukcyjny dla życia człowieka.

Uzależnienie od sportu jako uzależnienie behawioralne

Pod względem klasyfikacji uzależnienie od sportu to rodzaj uzależnienia behawioralnego, czyli takiego, które nie jest związane z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych – alkoholu, narkotyków, leków, ale z niekontrolowanym wykonywaniem pewnych czynności.

Do podstawowych kryteriów zakwalifikowania uzależnienia od sportu do grupy uzależnień behawioralnych zalicza się:

• zaabsorbowanie – uprawianie sportu staje się dominującą, najważniejszą aktywnością w życiu człowieka,
• modyfikacja nastroju – aktywność fizyczna staje się metodą radzenia sobie z problemami oraz obniżonym nastrojem,
• tolerancja – zapotrzebowanie człowieka na uprawianie sportu cały czas rośnie, treningi stają się coraz dłuższe i coraz bardziej intensywne,
• symptomy odstawienne – w momencie niemożności uprawiania sportu pojawiają się złość, smutek, agresja, czasami również objawy fizyczne, np. drżenie rąk,
• konflikty – nadmierne uprawianie sportu powoduje konflikty osoby uzależnionej, np. z rodziną, przyjaciółmi, środowiskiem zawodowym,
• nawroty – po okresach częściowego lub całkowitego zaprzestania uprawiania sportu uzależnienie powraca, czasem ze wzmożoną siłą.

Dlaczego uzależnienie od sportu jest groźne?

W przypadku uzależnienia od sportu najbardziej destrukcyjna dla osoby uzależnionej jest potrzeba coraz dłuższych i bardziej intensywnych treningów, czasami nawet mimo kontuzji, urazów, zmęczenia czy objawów przetrenowania. To może stanowić bardzo poważne zagrożenie dla zdrowia, a czasami nawet dla życia. Dodatkowo u osób uzależnionych od aktywności fizycznej obserwuje się konkretne objawy odstawienia – lęk, rozdrażnienie i nerwowość.

Ważne jest również to, że uzależnienie od sportu bardzo często współwystępuje z innymi zaburzeniami behawioralnymi. Mogą to być np. zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia) lub bigoreksja, czyli zaburzona percepcja własnego ciała. W przypadku zaburzeń odżywiania u pacjentów występują niedobory pokarmowe, nadmierna utrata masy ciała, a także nieprawidłowa praca narządów wewnętrznych, co również stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia.

Uzależnienie od sportu – test

Ze względu na brak formalnych kryteriów i jednoznacznych narzędzi diagnostycznych oszacowanie częstości występowania uzależnienia od sportu jest trudne. Według różnych badaczy zjawisko to może dotyczyć od 2 do nawet 20-30% osób ćwiczących.

Ponieważ jednak o uzależnieniu od aktywności fizycznej mówi się i pisze coraz częściej, powoli rozwijają się kwestionariusze diagnostyczne. Jednym z nich – jeszcze niezweryfikowanym w warunkach polskich – jest anglojęzyczny kwestionariusz przymusu ćwiczeń (ang. obligatory exercise questionnaire). Pozwala on na ocenę emocji pacjenta związanych z ćwiczeniami, częstotliwości i intensywności ćwiczeń oraz zaabsorbowania ćwiczeniami.

Leczenie uzależnień od sportu

Oczywiście uzależnienie od sportu – tak jak każde inne uzależnienie behawioralne – należy leczyć. Zajmuje się tym. np. psycholog, psychoterapeuta albo terapeuta uzależnień. Zazwyczaj leczenie przyjmuje formę psychoterapii, przy czym ma ona na celu doprowadzenie do takiej sytuacji, aby aktywność fizyczna wróciła do normalnej, umiarkowanej intensywności i nie wpływała destrukcyjnie na życie człowieka.