USG układu moczowego

Diagnozowanie chorób układu moczowego oraz nieprawidłowości w obrębie narządów tego układu odbywa się najczęściej na drodze USG. Jak się przygotować do badania i czego się spodziewać po przekroczeniu progu gabinetu? Poniżej odpowiadamy na podstawowe pytania.

Czym jest badanie ultrasonograficzne układu moczowego?

USG, czyli ultrasonografia, jest jednym z badań obrazowych o powszechnym zastosowaniu. Służy ono kontrolowaniu stanu narządów wewnętrznych człowieka oraz wspomaga diagnostykę różnorodnych chorób.

USG wykorzystuje fale akustyczne o wysokiej częstotliwości. Są one emitowane przez głowicę specjalistycznego aparatu medycznego. Ultradźwięki docierają przezskórnie do narządów wewnętrznych i odbijają się od nich. Dzięki temu na monitorze urządzenia pojawia się obraz badanych organów.

Badaniu podlegają takie narządy wchodzące w skład układu moczowego, jak: nerki, pęcherz moczowy, moczowody. Ponadto procedura pozwala na ocenę gruczołu krokowego, czyli prostaty (u mężczyzn). W trakcie zabiegu lekarz sprawdza wielkość, budowę i unaczynienie organów. USG umożliwia też wykrycie ewentualnych nieprawidłowości w obrębie układu moczowego (tkanek miękkich). Mogą do nich należeć:

• kamica nerkowa,
• zmiany ogniskowe,
• torbiele i guzy,
• wodonercze,
• zastój moczu,
• zwężenie tętnicy nerkowej,
• nieprawidłowa wielkość moczowodów,
• nieprawidłowości w przepływie krwi przez narządy układu moczowego (badanie USG doppler).

Jak przebiega badanie USG układu moczowego?

USG układu moczowego to rozszerzenie USG jamy brzusznej o ocenę układu moczowego ze szczególnym uwzględnieniem stanu pęcherza. Jest to procedura bezbolesna i nieinwazyjna. Na początku wizyty pacjent proszony jest o rozebranie się oraz ułożenie ciała w odpowiedni sposób na leżance. Najczęściej jest to pozycja leżąca na boku lub na wznak. W przypadku badania USG nerek, dla uzyskania lepszego obrazu specjalista może poprosić również o położenie się na brzuchu.

Gdy badany leży w pozycji zgodnej z instrukcjami badającego lekarza, obrazowane miejsca zostają pokryte specjalnym żelem medycznym, który ułatwia przesuwanie głowicy aparatu USG po skórze. Cała procedura trwa zwykle od 15 do 30 minut i jest podzielona na dwa etapy.

Pierwszy etap odbywa się wówczas, gdy pacjent ma pełny pęcherz moczowy. Jest to bardzo ważne z punktu widzenia jakości uzyskiwanego obrazu. Płyn znajdujący się w narządzie umożliwia precyzyjne określenie jego wielkości i kształtu. Ponadto, w przypadku mężczyzn, pozwala określić, czy gruczoł krokowy (prostata) nie uciska nadmiernie pęcherza, utrudniając oddawanie moczu.

Po wykonaniu pierwszej części badania lekarz przerywa czynności i prosi pacjenta o opróżnienie pęcherza. Po powrocie osoby badanej do gabinetu zabieg zostaje wznowiony. Na tym etapie wizyty ocenie medycznej podlega m.in. objętość moczu zalegającego, czyli ilość płynu, która pozostaje w pęcherzu po jego opróżnieniu. Jest to zjawisko całkowicie prawidłowe, o ile mocz zalegający nie przekracza dopuszczalnej normy (100 ml).

Po zakończeniu badania następuje krótka rozmowa z lekarzem. Obraz ultrasonograficzny jest generowany w czasie rzeczywistym, dzięki czemu wynik USG jest dostępny od ręki. W przypadku wykrycia nieprawidłowości w budowie lub funkcjonowaniu narządów układu moczowego, lekarz może wypisać skierowanie na dalsze badania, np. USG węzłów chłonnych lub jąder.

Kiedy warto przeprowadzić badanie USG układu moczowego?

O konieczności wykonania badania decyduje lekarz. USG przeprowadzone ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia jest bezpłatne. Należy na nie przyjść ze skierowaniem (najczęściej wystawionym przez lekarza urologa). Możliwe jest również przeprowadzenie badania na życzenie (bez skierowania). Wiąże się to zazwyczaj z koniecznością uiszczenia stosownej opłaty.

Wskazaniami do przeprowadzenia ultrasonografii układu moczowego są przede wszystkim:

• nieprawidłowe wyniki badania moczu,
• częstomocz,
• krwiomocz,
• ból w podbrzuszu,
• ból w odcinku lędźwiowym kręgosłupa,
• ból podczas oddawania moczu;
• wyczuwalny guz w jamie brzusznej,
• częste budzenie się w nocy z potrzebą opróżnienia pęcherza,
• nieprawidłowości w budowie lub wielkości gruczołu krokowego (u mężczyzn).

W przypadku USG nie istnieją żadne przeciwwskazania do wykonania badania. Jest ono bezpieczne dla pacjentów w każdym wieku (również noworodków i osób starszych), a także dla kobiet w ciąży. Warto poddawać się tej procedurze profilaktycznie, co ok. 2 lata. Należy pamiętać, że prawidłowy wynik badania obrazowego nie świadczy stuprocentowo o braku choroby. W przypadku zauważenia jakichkolwiek niepokojących objawów, należy skonsultować się z lekarzem.

USG układu moczowego – jak należy się przygotować?

Zalecany sposób przygotowania do badania jest uzależniony od wieku pacjenta oraz zaplanowanej godziny zabiegu. W przypadku dorosłych, jeżeli USG ma być wykonane przed południem, na badanie należy zgłosić się na czczo. Jeżeli wizyta jest zaplanowana na godzinę popołudniową, pacjent powinien nie jeść przez co najmniej 6 godzin przed badaniem. Dzień przed badaniem należy stosować dietę lekkostrawną – unikać m.in. ciemnego pieczywa oraz surowych warzyw i owoców.

W celu wyeliminowania gazów, ok. 3 dni przed badaniem warto stosować Espumisan (lub inny lek o podobnym działaniu). Prawidłowe dawkowanie środków tego typu obejmuje przyjmowanie 2 kapsułek 3 razy na dobę. Niewskazane jest natomiast palenie papierosów, żucie gumy i picie kawy. Należy także zrezygnować z napojów gazowanych.

USG układu moczowego przeprowadza się z pełnym pęcherzem. Aby to osiągnąć, na 1 godzinę przed badaniem należy wypić ok. 1 litra wody niegazowanej i nie oddawać moczu. Pęcherz powinien być wypełniony prawie całkowicie – tak, aby nie było to bolesne, ale by pacjent odczuwał parcie na mocz.

USG układu moczowego u dzieci przebiega podobnie jak u dorosłych. Przygotowanie do zabiegu obejmuje jednak krótszy okres postu – u noworodków i niemowląt jest to 1,5 godziny przed planowanym zabiegiem. Dzieci do 5. roku życia powinni zjeść ostatni posiłek najpóźniej 2 godziny przed wizytą w gabinecie.

Jeżeli wcześniej były wykonywane inne procedury medyczne związane z tą samą okolicą (np. posiew moczu, USG węzłów chłonnych), należy zgłosić ten fakt lekarzowi. Wskazane jest także przyniesienie na wizytę najbardziej aktualnych wyników badań.