Dolegliwości bólowe kręgosłupa są epidemią XXI wieku. Szacuje się, że w ciągu swojego życia około 80 proc. społeczeństwa cierpi lub będzie cierpiało z ich powodu. Standardowo pacjent zgłaszający się z takimi dolegliwościami do lekarza pierwszego kontaktu leczony jest farmakologicznie. Po ustąpieniu ostrej fazy bólowej wdrażana jest rehabilitacja, która bardzo często przynosi jedynie chwilowe złagodzenie objawów, które po pewnym czasie powracają. Co warto wiedzieć o bólu kręgosłupa lędźwiowego i innych odcinków, jakie są jego przyczyny i jak mu zapobiegać?

Rodzaje bólu pleców i kręgosłupa

Ból kręgosłupa może być odczuwany w rejonie różnych odcinków kręgosłupa. Możliwe jest odczuwanie dolegliwości zarówno w kręgach szyjnych, piersiowych, jak i lędźwiowych. Problemy te wynikają z różnych przyczyn. Niekiedy to zmiany zwyrodnieniowe, innym razem niezdrowy tryb życia itd. Ból kręgosłupa można też podzielić ze względu na czynniki, przez które zostaje spowodowany.

Biorąc pod uwagę zmiany patologiczne w obrębie kręgosłupa występujące w różnych odcinkach i dotyczące wielu struktur kręgosłupa, można wyróżnić:

•     Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa – spowodowane stopniowym niszczeniem chrząstek stawowych i tworzeniem się narośli kostnych. Mogą też prowadzić do zwężania się kanału kręgowego. Ból dotyczy głównie odcinka lędźwiowego i piersiowego kręgosłupa, a dolegliwość pojawia się u osób starszych.
•     Rwę kulszową, w której przypadku pojawia się uwypuklenie jądra miażdżystego powodujące ucisk na nerw kulszowy, promieniowanie bólu do pośladka oraz całej kończyny dolnej aż do łydki i stopy.
•     Dyskopatię – w tym przypadku dochodzi do podrażnienia lub uszkodzenia nerwów w związku z przepukliną jądra miażdżystego i dysfunkcją krążka międzykręgowego. Przypadłość dotyczy najczęściej osób długo pracujących przy komputerze, także sprawnych fizycznie i w sile wieku, które wcześniej nie narzekały na problemy zdrowotne związane z kręgosłupem.
•     Osteoporozę, gdzie występowanie bólu wiąże się ze zmniejszającą się masą kostną, co osłabia strukturę kośćca i zwiększa podatność kręgosłupa na powstawanie uszkodzeń i mikrourazów, będących przyczyną ostrego bólu. Przypadłość dotyczy głównie kobiet w wieku pomenopauzalnym w różnych częściach kręgosłupa.
•     Lumbago – dotyczy kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, a najczęstszą przyczyną bólu jest w tym przypadku uraz, którego powodem bywa nadwyrężenie kręgosłupa. Przypadłość dotyka głównie osób pracujących fizycznie, np. przy podnoszeniu ciężarów oraz wykonujących częste skłony.

Przyczyny bólu kręgosłupa

Problemy z utrzymaniem prawidłowego stanu kręgosłupa, jak i dobrej kondycji stawów kręgosłupa najczęściej wynikają z niezdrowego trybu życia, złych nawyków dotyczących postawy ciała, braku aktywności fizycznej i dużej ilości czasu spędzanego w pozycji siedzącej. To jednak nie jedyne kwestie przyczyniające się do występowania bólu kręgosłupa szyjnego czy też występującego w innych odcinkach.

Najczęstszą przyczyną bólu kręgosłupa, związaną z wykonywaną pracą biurową, jest wielogodzinne siedzenie przy komputerze w nieodpowiedniej pozycji, bez właściwego podparcia i brak robienia częstych przerw. Ponadto do przewlekłych dolegliwości dolnego odcinka kręgosłupa, odcinka szyjnego, jak i piersiowego przyczynia się także nadwaga oraz otyłość. Niepokojące objawy mogą również występować na skutek przyjmowania niewłaściwej pozycji w czasie snu. Ból krzyża może też dotykać osoby noszące na co dzień nieodpowiednio dobrane obuwie, w tym buty na szpilkach.

Nie tylko siedzący tryb życia może powodować problemy z kręgosłupem. Zbyt aktywne i pełne obowiązków życie również. Wiąże się to ze stresem, co z kolei powoduje ciągłe napięcie mięśni pleców prowadzące do nasilenia dolegliwości bólowych kręgosłupa.

Przyczyną występowania dolegliwości bólowych odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa są również zwyrodnienia, choroby nowotworowe, anatomiczne wady wrodzone, a także przebyte urazy i różnego rodzaju stany zapalne.

Diagnostyka bólu kręgosłupa

Diagnostyka bólu kręgosłupa i ustalenie przyczyn niepokojących objawów jest kluczowe dla wdrożenia jakiegokolwiek postępowania. Leki przeciwbólowe mogą być stosowane jedynie doraźnie i przez krótki czas. Później natomiast stosuje się je zgodnie z zaleceniami lekarza, jednak nie stanowią one rozwiązania problemu. Skuteczne sposoby na ból to fizjoterapia. W zaawansowanych i skomplikowanych przypadkach konieczne bywa leczenie operacyjne. W tym celu należy najpierw udać się do lekarza.

Każdy proces leczenia poprzedza jednak szczegółowy wywiad z pacjentem, podczas którego omawiane są dolegliwości odczuwane w danej części pleców. Specjalista przeprowadza różnego rodzaju badania palpacyjne i testy polegające na wykonaniu przez chorego różnego rodzaju skłonów i przyjęciu konkretnej pozycji. Pozwala to wstępnie ustalić przyczynę bólu w dolnej części pleców, dolegliwości odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa, jak i części piersiowej czy szyjnej.

Dla postawienia prawidłowej i pewnej diagnozy kluczowe są jednak badania obrazowe, takie jak RTG, a także rezonans magnetyczny, scyntygrafia kości czy tomografia komputerowa. Te działania pozwalają wykryć nie tylko schorzenia kości, lecz także nieprawidłowości w obrębie tkanek miękkich i innych struktur, które zostały wywołane przez przeciążenia kręgosłupa, ciężką pracę fizyczną, zwyrodnienie kręgosłupa, nieprawidłową postawę czy też długie spędzanie czasu w pozycji siedzącej.

„Należy podkreślić znaczenie wczesnej i odpowiedniej diagnostyki w celu rozpoczęcia fizykoterapii i rehabilitacji we właściwym momencie oraz ewentualne skierowanie na leczenie operacyjne w optymalnym okresie. W szpitalu Enel-Med oferujemy pacjentom Program profilaktyczny „Kompleksowa Diagnostyka Kręgosłupa w 6 godzin”, którego celem jest szybka i profesjonalna ocena stanu kręgosłupa oraz natychmiastowe wdrożenie odpowiedniego leczenia – rehabilitacji lub leczenia operacyjnego. Ważne, aby pacjent miał pewność, że działania jakie proponujemy są oparte na rzetelnych wynikach badań specjalistycznych i konsultacjach medycznych. W ich efekcie, w ciągu 6 godzin pacjent uzyskuje od nas wszystkie niezbędnie informacje na temat stanu swojego kręgosłupa wraz z propozycją optymalnego leczenia” – tłumaczy prof. dr hab. n. med. Jan Krzysztof Podgórski.

Leczenie bólu kręgosłupa

Domowe sposoby na ból kręgosłupa w wielu przypadkach niestety nie są wystarczające i konieczne jest skorzystanie z profesjonalnej pomocy lekarskiej, a następnie wdrożenia specjalistycznej terapii oraz zabiegów leczniczych. Rodzaj leczenia jest dopasowywany zawsze do stopnia nasilenia dolegliwości, a także przyczyny, która powoduje ból. Leczenie schorzeń kręgosłupa zawsze wymaga też dopasowania właściwej intensywności i długości terapii.

Najczęściej ból kręgosłupa leczy się, stosując różne ćwiczenia na ból kręgosłupa, które proponuje i pokazuje fizjoterapeuta. Z czasem można też wykonywać je w domu. Bardzo ważna jest w tym przypadku dokładność i regularność. Ponadto dużą popularnością cieszą się zabiegi laserowe, które wspomagają regenerację tkanek i jednocześnie mają działanie przeciwbólowe. Napięcie mięśni i ból z tyłu pleców łagodzi także terapia zimnem, czyli krioterapia. To doskonały sposób dla osób, którym towarzyszą również obrzęki.

Dolegliwości związane z bólem kręgosłupa leczy się też za pomocą elektroterapii. Wykorzystanie prądu o różnej częstotliwości daje bardzo dobre rezultaty. Pod tym względem bardzo popularna jest metoda TENS, czyli przezskórna stymulacja nerwów oraz prądy diadynamiczne (DDM). Pole magnetyczne o niskiej częstotliwości pozwala natomiast oddziaływać na tkanki położone głębiej. To magnetoterapia, która również sprawdza się w leczeniu schorzeń kręgosłupa i bólach pleców. Powszechnie stosowane w leczeniu dolegliwości kręgosłupa są także masaże łagodzące ból, poprawiające krążenie i rozluźniające mięśnie.

W silnych atakach bólowych lekarze przepisują niesteroidowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. Stosuje się również zastrzyki z kortyzonu. Na co dzień warto wykorzystywać dostępne bez recepty kremy i maści o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym.

Operacyjne leczenie kręgosłupa i rekonwalescencja

Może się zdarzyć, że leczenie zachowawcze danej okolicy kręgosłupa nie przyniesie oczekiwanych rezultatów lub będą one znikome. Wówczas niezbędna jest operacja kręgosłupa. To działanie inwazyjne, stosowane również w sytuacji, gdy w trakcie terapii zachowawczej pojawią się dodatkowe objawy. Takie działania mogą mieć charakter zarówno mało inwazyjny, jak i stanowić typ operacji otwartej, wykonywanej w pełnym znieczuleniu. Wszystko zależy od zakresu planowanych czynności i rozległości schorzenia.

Niekiedy zabiegowi poddawany jest niewielki fragment danego odcinka kręgosłupa, a innym razem operowany może być cały odcinek, a nawet jeszcze szerszy zakres nie tylko w dole pleców. Ponadto mogą być jednocześnie poddawane opracowaniu także okoliczne tkanki.

Po wypisie ze szpitala i zdjęciu szwów pacjent powinien zgłosić się do swojego fizjoterapeuty, celem podjęcia pooperacyjnej rehabilitacji ruchowej, według opracowanych standardów. Ta pooperacyjna rehabilitacja powinna zacząć się średnio w 3-4 tygodniu po przebytej operacji.

“Wstępna rehabilitacja, a w zasadzie nauka usprawniania pacjentów, u których konieczna była ingerencja chirurgiczna, rozpoczyna się już w pierwszej dobie po operacji. Ważne, żeby bezpośrednio po operacji pacjenci poznali odpowiedzi na nurtujące ich pytania, nauczyli się podstawowych sposobów poruszania się, wstawania, siadania, a także zasad profilaktyki kolejnych urazów, oraz poznali pierwsze ćwiczenia. Właściwie prowadzona rehabilitacja ułatwia powrót do pełnej sprawności” – tłumaczy Wojciech Petelicki, rehabilitant w Enel-Sport.

Warto pamiętać, aby starać się zapobiegać możliwym urazom i przeciążeniom kręgosłupa oraz nie dopuścić do wystąpienia podobnych schorzeń. Częste przerwy w pracy, zdrowy tryb życia, aktywność fizyczna i wypracowanie prawidłowej postawy zarówno podczas chodzenia, siedzenia, jak i stania to dobre działania na początek. Korzystne dla kręgosłupa i pleców będzie również zadbanie o właściwe warunki spania i dopasowanie właściwego materaca oraz poduszki. Codzienną dietę dobrze też wzbogacić w cenne witaminy i minerały, takie jak wapń, potas, witaminy D i K lub skorzystać z suplementów.