Kręcz szyi: co to jest i jak się go leczy?

Kręcz szyi to przymusowe, asymetryczne ustawienie głowy dziecka, polegające na przechyleniu jej do boku z jednoczesną rotacją w stronę przeciwną. Schorzenie to może mieć różne przyczyny, wpływając nie tylko na ustawienie głowy i szyi, ale również przyczyniając się do asymetrii tułowia, zniekształceń czaszki oraz skrzywienia kręgosłupa. Leczenie kręczu szyi to proces długotrwały i wymagający zaangażowania rodziców, ale wcześnie rozpoczęta i systematycznie prowadzona rehabilitacja przynosi dobre rezultaty i w wielu przypadkach pozwala uniknąć operacji.

Z tekstu dowiesz się:

• co to jest kręcz szyi,
• jakie są rodzaje kręczu szyi,
• w jaki sposób diagnozuje się kręcz karku,
• na czym polega leczenie kręczu szyi.

Kręcz szyi to przymusowe, asymetryczne ustawienie głowy dziecka, polegające na przechyleniu jej do boku z jednoczesną rotacją w stronę przeciwną. Kręcz prawostronny cechuje się pochyleniem głowy w stronę prawego boku i skręceniem w lewo, zaś kręcz lewostronny – na odwrót, czyli pochyleniem głowy w stronę lewego boku i rotacją w prawo. Kręcz szyi w Polsce pojawia się u około 0,4-2% noworodków.

Kręcz szyi – czy to poważne schorzenie?

Kręcz karku i szyi u dzieci jest niestety poważnym schorzeniem, obarczonym ryzykiem niebezpiecznych powikłań. I tak z powodu długotrwałego nieprawidłowego ustawienia głowy może dojść do zniekształceń czaszki oraz twarzy po stronie kręczu – u dzieci obniżają się kąty uszu i oczu, dochodzi do nieprawidłowego odchylenia nosa, w dalszym etapie – do rozwoju wad zgryzu. Zniekształceniom ulec może potylica (uwypuklenie po stronie kręczu i spłaszczenie po stronie przeciwnej), skrzywieniom ulega najpierw odcinek piersiowy, a później lędźwiowy kręgosłupa. Dlatego kręcz szyi wymaga u dziecka szybkiej diagnostyki oraz wdrożenia odpowiedniego leczenia.

Kręcz szyi – rodzaje

Wyróżnia się dwa zasadnicze rodzaje kręczu szyi u noworodków: wrodzony oraz nabyty. Wśród choroby wrodzonej klasyfikuje się:

• kręcz pochodzenia kostnego – jego przyczyną są wrodzone strukturalne zmiany kostne kręgów szyjnych, a szczególnie te powodujące ich asymetrię boczną,
• kręcz pochodzenia mięśniowego – jest efektem skrócenia mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, którego nieprawidłowość jest z kolei efektem częściowego zbliznowacenia lub zwłóknienia na tle zmian naczyniowych.

Kręcz szyi nabyty – jak sama nazwa wskazuje – jest konsekwencją występującej u dziecka konkretnej choroby, np. wad wzroku, stanów zapalnych migdałów, zapaleń węzłów chłonnych szyi, wad słuchu lub chorób nowotworowych przebiegających w okolicach szyi.

Kręcz szyi – ile trwa, jak się objawia, jak się go diagnozuje

Kręcz szyi nie jest niestety chorobą, która minie samoistnie – wymaga ona specjalistycznego leczenia, i to podjętego jak najszybciej, tak aby zmniejszyć ryzyko rozwoju u dziecka powikłań. Diagnostyka rozpoczyna się więc od badań wzrokowych – doświadczony lekarz od razu zauważa u dziecka charakterystyczne objawy w postaci:

• przechylenia głowy do boku z jednoczesną rotacją w stronę przeciwną,
• uniesienia barku po stronie wady,
• zniekształcenia i asymetrii czaszki,
• zmniejszenia połowy twarzy po stronie kręczu.

W badaniach palpacyjnych lekarz może stwierdzić wyraźne zgrubienie przebiegu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego (w przypadku kręczu mięśniowego). U dzieci rozpoznaje się często inne schorzenia kostno-mięśniowe: dysplazję stawu biodrowego, śródstopie przywiedzione, podwichnięcie kręgów C1-C2, stopy końsko-szpotawe lub płaskogłowie.

Z badań obrazowych i czynnościowych wykonuje się m.in. badanie ultrasonograficzne mięśni szyi, badanie elektromiograficzne z badaniem przewodnictwa nerwowo-mięśniowego oraz badanie radiologiczne odcinka szyjnego.

Kręcz szyi – leczenie

Istnieje kilka metod, którymi leczy się u dzieci kręcz szyi – ćwiczenia, rehabilitację i stosowanie odpowiednich środków farmakologicznych stosuje się w pierwszym etapie terapii. W bardziej zaawansowanych przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych efektów, wykonana może zostać operacja kręgosłupa.

• Kołnierz ortopedyczny na kręcz szyi pochodzenia kostnego

Leczenie kręczu szyi pochodzenia kostnego w pierwszym etapie polega na długotrwałym, nawet 6-tygodniowym stosowaniu opatrunków gipsowych lub aparatów korekcyjnych obejmujących głowę, szyję i tułów dziecka. Następnie wprowadza się ćwiczenia bierne i czynne utrwalające uzyskane prawidłowe ustawienie głowy i szyi.

• Mięśniowy kręcz szyi – rehabilitacja domowa

Kręcz szyi pochodzenia mięśniowego od razu leczy się poprzez odpowiednią rehabilitację oraz postępowanie z dzieckiem w warunkach domowych. Przynoszą one wielokrotnie doskonałe efekty – o ile zostaną wprowadzone już w pierwszym miesiącu życia dziecka. Bardzo ważne jest, by dziecko było naturalnie zachęcane do odwracania głowy w stronę przykurczonego mięśnia, np. poprzez układanie je zdrową stroną głowy i szyi do ściany. Bodźce słuchowe napływające do malucha będą je zachęcać i pobudzać do pokonywania oporu i odwracania głowy w stronę kręczu. Butelkę lub pierś należy podawać dziecku od strony o nieprawidłowym napięciu. Powinno ono spać na plecach z głową umieszczoną między woreczkami – tak, aby nie mogło unosić barków.

• Kręcz szyi – ćwiczenia korekcyjne

W zależności od indywidualnego stanu dziecka, wprowadza się odpowiednie ćwiczenia korekcyjne oraz zabiegi fizykoterapii, np. z użyciem ciepłolecznictwa. Ich celem jest wydłużenie nieprawidłowo napiętego mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, poprawa jego elastyczności, redukcja asymetrii ciała oraz wyrównanie siły mięśniowej w obrębie szyi, tułowia i miednicy.

• Operacja kręczu szyi

Jeśli kręcz szyi nie ustępuje po 6-8 miesiącach rehabilitacji, rozważa się leczenie operacyjne. Mogą to być zabiegi iniekcji toksyny botulinowej do mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, miotomia mięśnia wykonywana w znieczuleniu ogólnym, a także operacje kręgosłupa szyjnego (u dzieci z wrodzonym kręczem kostnym, kiedy rehabilitacja nie przynosi zamierzonych efektów).