W sezonie narciarskim wiele osób z pewnością ruszy na stoki w Polsce i Europie, by oddać się białemu szaleństwu. Jeden z najpopularniejszych sportów zimowych, czyli jazda na nartach, niestety niesie za sobą spore ryzyko kontuzji – nie tylko kolan czy kręgosłupa, ale również… kciuka. U amatorów jazdy na nartach diagnozowany bowiem bywa tzw. kciuk narciarza, czyli uszkodzenie łokciowego więzadła pobocznego stawu śródręczno-paliczkowego kciuka. Jest to bolesny uraz, który na szczęście można jednak skutecznie leczyć. W większości przypadków wystarczająca jest odpowiednia rehabilitacja, ale zdarza się, że u pacjentów konieczna jest operacja.

Z tekstu dowiesz się:

• czym jest kciuk narciarza i jakie są jego przyczyny,
• jak objawia się kciuk narciarza,
• w jaki sposób diagnozuje się kciuk narciarza,
• na czym polega rehabilitacja kciuka narciarza,
• kiedy u pacjentów konieczna jest operacja i na czym ona polega.

Jazda na nartach jest bez wątpienia jednym z najbardziej atrakcyjnych, ale również niebezpiecznych sportów zimowych, który wiąże się z ryzykiem wielu kontuzji. Najczęstsze są urazy w obrębie stawu kolanowego i kręgosłupa, narciarzom zdarzają się złamania kości (zwłaszcza kości podudzia i kości udowych), urazy łokci oraz głowy. Jednym z typowych dla narciarstwa urazów jest także tzw. kciuk narciarza, czyli uszkodzenie łokciowego więzadła pobocznego stawu śródręczno-paliczkowego kciuka. Choć nazwa sugeruje, że jest to kontuzja występująca tylko u fanów białego szaleństwa, to jednak diagnozowana bywa również u bramkarzy (inne jej określenie to kciuk bramkarza), piłkarzy ręcznych, siatkarzy oraz rugbistów.

Kciuk narciarza – jak powstaje?

Patogeneza kciuka narciarza jest dość skomplikowana. Otóż ruchy zgięcia i wyprostu kciuka zachodzą w stawie śródręczno-paliczkowym, którego stabilność zapewniają zarówno więzadło poboczne i więzadło poboczne promieniowe, jak i mięśnie – prostownik kciuka krótki, prostownik kciuka długi, zginacz kciuka długi, przywodziciel kciuka, odwodziciel kciuka oraz zginacz kciuka.

Do uszkodzenia więzadła pobocznego kciuka dochodzi najczęściej wtedy, gdy siły działają na zgięty staw śródręczno-paliczkowy w płaszczyźnie czołowej. Ma to miejsce np. wtedy, gdy narciarz, upadając, podpiera się na dłoniach i siła jego ciała naciska na odwiedziony kciuk lub gdy podczas upadku na więzadło poboczne uciska kijek narciarski. Dlatego tak ważne jest, by nauka jazdy na nartach obejmowała także informacje dotyczące tego, jak podczas upadku zrobić sobie możliwie najmniejszą krzywdę.

Kciuk narciarza – objawy

Do głównych objawów kciuka narciarza zalicza się:

• zmniejszenie siły chwytu w kontuzjowanej dłoni,
• ból kciuka w trakcie ruchu,
• obrzęk u podstawy kciuka,
• nieprawidłowe położenie kciuka,
• siniak i krwiak widoczne po łokciowej stronie stawu śródręczno-paliczkowego kciuka.

Kciuk narciarza – diagnostyka

Diagnostyka kciuka narciarza rozpoczyna się od wywiadu z pacjentem – lekarz pyta o występujące objawy, okoliczności ich pojawienia się oraz nasilenie. Następnie przechodzi do badań wzrokowych, palpacyjnych oraz prostych testów czynnościowych, które pozwalają ocenić stopień ruchomości kciuka oraz występowanie bólu podczas wykonywania poszczególnych ruchów.

Z badań obrazowych w diagnostyce kciuka narciarza zastosowanie znajdują:

• badanie RTG – pozwala wykluczyć istnienie ewentualnych złamań kości,
• badanie USG – umożliwia ocenę funkcjonowania i ewentualne wykrycie uszkodzeń więzadeł w obrębie stawu (jest to typowe USG ortopedyczne – USG dopplerowskie nie jest w tym przypadku wymagane),
• rezonans magnetyczny – bardzo precyzyjne badanie umożliwiające zobrazowanie wszystkich struktur anatomicznych w obrębie stawu i całej dłoni oraz najdokładniejsze wykrycie wszelkich uszkodzeń.

Kciuk narciarza – rehabilitacja

Jeśli pacjent zgłasza się do lekarza od razu po pojawieniu się dolegliwości, a uszkodzenia tkanek nie są rozległe, w pierwszej kolejności wdraża się leczenie zachowawcze. Obejmuje ono trzy elementy – unieruchomienie kciuka, zastosowanie leków oraz rehabilitację:

• Po zdiagnozowaniu kciuka narciarza palec zostaje unieruchomiony przy użyciu specjalnej ortezy lub szyny na okres około sześciu tygodni.
• Szczególnie w pierwszych tygodniach po kontuzji, kiedy dolegliwości bólowe są najsilniejsze, pacjentowi zaleca się stosowanie miejscowych leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych, np. diklofenaku w postaci kremu albo maści.
• Rehabilitację kciuka narciarza rozpoczyna się po około 3-4 tygodniach unieruchomienia palca, po ustąpieniu bólu oraz obrzęku. Początkowo są to ćwiczenia bierne, dopiero z czasem, gdy pacjent odzyska pełną ruchomość, wdrażane są ćwiczenia czynne. Rehabilitacja obejmuje terapię tkanek miękkich i mobilizację stawową, ćwiczenia wzmacniające i ćwiczenia propriocepcji.

Kciuk narciarza – operacja

Jeśli uszkodzenia w obrębie stawu i więzadeł są znaczne lub jeśli w trakcie diagnostyki wykryte zostają inne uszkodzenia (np. uszkodzenie Stenera), pacjentowi może jednak zostać zlecona operacja.

Powinna ona zostać wykonana nie później niż dwa tygodnie po przebytym urazie – ma to duże znaczenie dla późniejszej regeneracji i rehabilitacji. Operacja kciuka narciarza polega na doszyciu więzadła do miejsca jego naturalnego przyczepu (z użyciem specjalnych drutów lub tzw. kotwicy ortopedycznej), tak aby się zabliźniło, a pacjent odzyskał pełną stabilność w obrębie stawu.

Przez około 3-6 tygodni po operacji dłoń jest zabezpieczona stabilizatorem. Zależnie od zaleceń lekarza po 3-4 tygodniach od operacji rozpoczyna się rehabilitację – po zdjęciu ortezy ćwiczenia są wykonywane kilka razy dziennie. Początkowo są one lekkie, mają niewielki zakres – bardziej intensywna rehabilitacja rozpoczyna się 6-8 tygodni po operacji. Pełny powrót do zdrowia i sprawności trwa około 12 tygodni.