Przykurcz Volkmanna (zespół Volkmanna, przykurcz niedokrwienny Volkmanna) to postępujące zwyrodnienie, a następnie martwica nerwów oraz mięśni rozwijające się na skutek pourazowego niedokrwienia kończyny. Najczęściej występuje on jako powikłanie złamania nadkłykciowego kości ramiennej, przedramienia oraz złamań i zwichnięć stawu łokciowego. Zespół Volkmanna wymaga natychmiastowego leczenia, które polega przede wszystkim na przywróceniu prawidłowego krążenia.

Z tekstu dowiesz się:

• jakie przyczyny może mieć zespół Volkmanna,
• w jaki sposób objawia się przykurcz niedokrwienny Volkmanna,
• w jaki sposób się go leczy.

Przykurcz Volkmanna (zespół Volkmanna) to przykurcz ischemiczny, czyli niedokrwienny, rozwijający się z powodu niedokrwienia kończyny na skutek przebytego urazu, a czasami również zbyt ciasno założonego opatrunku gipsowego, który uciska naczynia tętnicze. Dochodzi wówczas do zwyrodnienia i martwicy nerwów oraz mięśni – nieodwracalne zmiany pojawiają się po 4-12 godzinach niedokrwienia.

Przykurcz Volkmanna – przyczyny

Zespół Volkmanna najczęściej rozwija się w obrębie kończyny górnej. Jego przyczyną mogą być:

• złamanie nadkłykciowe kości ramiennej,
• złamanie kości przedramienia,
• zwichnięcie łokcia,
• złamanie łokcia,
• stłuczenia okolicy łokcia,
• długotrwałe noszenie opatrunku gipsowego,
• zbyt ciasno założony opatrunek gipsowy.

Zdecydowanie rzadziej przykurcz ischemiczny Volkmanna rozwija się w kończynie dolnej. Jeśli już jednak tak się stanie, jest to najczęściej efekt złamania nadkłykci kości udowej, złamania górnej nasady kości piszczelowej, rozległych krwiaków podpowięziowych oraz wielokrotnego nastawiania złamań kości kończyny dolnej.

Zespół Volkmanna – objawy

Przykurcz niedokrwienny Volkmanna dzieli się na dwa etapy: wczesny oraz późny. Objawy okresu wczesnego to między innymi:

• zaburzenia czucia powierzchownego i głębokiego w obrębie kończyny,
• brak tętna wyczuwalnego w tętnicy (promieniowej, grzbietowej stopy lub piszczelowej tylnej),
• obrzęk oraz zasinienie palców,
• ograniczenie ruchomości palców,
• obniżona temperatura dłoni/stopy,
• przykurcz dłoni/stopy,
• ból w łydce podczas zginania grzbietowego stopy.

W okresie późnym przykurczu Volkmanna do powyższych objawów dołączają jeszcze zwłóknienie mięśni oraz zmiany troficzne skóry (przebarwienia, ścieńczenia skóry, zmiany rozpadowe z tworzeniem trudno gojących się owrzodzeń). Ręka lub stopa przyjmuje charakterystyczne szponiaste ustawienie.

Przykurcz Volkmanna – leczenie

Przykurcz niedokrwienny Volkmanna można leczyć na różne sposoby, zależnie od stopnia zaawansowania choroby oraz występujących objawów. Pierwszym celem stosowanej terapii jest jak najszybsze przywrócenie prawidłowego krążenia poprzez usunięcie przyczyny jego zaburzeń. Później stosuje się leczenie zachowawcze, a ostatecznością jest operacja.

• Przykurcz Volkmanna – rehabilitacja w okresie ostrym

Rehabilitacja w ostrym okresie zespołu Volkmanna polega na unikaniu przeciążeń kończyny. Pacjent powinien jak najwięcej odpoczywać i stosować szynę lub ortezę ortopedyczną o działaniu odciążającym i stabilizującym.

• Masaże

W terapii przykurczu niedokrwiennego Volkmanna zastosowanie znajdują masaże tkanek głębokich oraz masaże poprzeczne – zmniejszają one napięcie mięśniowe, poprawiają ukrwienie i odżywienie tkanek, a także działają przeciwbólowo.

• Przykurcz Volkmanna – fizjoterapia

Ważnym elementem leczenia zespołu Volkmanna jest fizjoterapia, a w jej obrębie – kinezyterapia, czyli terapia ruchem. Są to różnego rodzaju ćwiczenia czynne i bierne, przede wszystkim o charakterze redresyjnym, czyli zmniejszającym przykurcze. Później wprowadza się także ćwiczenia oporowe, które zwiększają siłę mięśniową.

• Zabiegi fizykoterapii

Pomocniczo w terapii przykurczu Volkmanna stosuje się m.in. ciepłolecznictwo, kąpiele wirowe kończyny, laseroterapię i pole magnetyczne. Mają one działanie przeciwbólowe, regeneracyjne oraz przyspieszające gojenie.

Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych efektów, u pacjenta przeprowadza się operację, która obejmuje odbarczenie chirurgiczne tętnicy, jej przecięcie lub rekonstrukcję naczynia.