Żebro szyjne to nieprawidłowy, dodatkowy wyrostek kostny (dodatkowe żebro), najczęściej połączony zrostem kostnym lub włóknistym z pierwszym żebrem. Struktura ta może uciskać tętnicę podobojczykową oraz splot ramienny, dając objawy w postaci bólu, niedowładów i zaników mięśni czy parestezji. Żebro szyjne za każdym razem wymaga odpowiedniej diagnostyki oraz leczenia.

Z tekstu dowiesz się:

• co to jest żebro szyjne i jakie są jego przyczyny,
• jak objawia się dodatkowe żebro szyjne,
• w jaki sposób diagnozuje się dodatkowe żebra szyjne,
• jakie są metody leczenia.

Żebra są jedną z części układu kostnego człowieka – jest to 12 par wygiętych w półkole kości klatki piersiowej, które łączą się z kręgami piersiowymi z jednej strony, a z drugiej – z mostkiem (oprócz pary XI i XII). W praktyce lekarskiej wyróżnia się:

• żebra prawdziwe – od I do VII, połączone z mostkiem własną chrząstką żebrową,
• żebra rzekome – od VIII do X, połączone z mostkiem tzw. łukiem żebrowym zbudowanym ze zbioru chrząstek,
• żebra wolne – od XI do XII, które nie są w ogóle połączone z mostkiem.

Żebra pełnią przede wszystkim funkcję ochronną dla narządów wewnętrznych znajdujących się w klatce piersiowej, czyli płuc oraz serca. Są one również niezbędne w procesie oddychania – stanowią miejsce przyczepu mięśni oddechowych oraz umożliwiają zwiększanie i zmniejszanie objętości klatki piersiowej w trakcie wdechu i wydechu.

Żebro szyjne – co to jest?

Żebro szyjne to wada rozwojowa, która polega na występowaniu w organizmie człowieka dodatkowego żebra lub żeber szyjnych, połączonych z pierwszym żebrem klatki piersiowej zrostem włóknistym lub kostnym. Szacuje się, że z wadą tą żyje około 1% społeczeństwa, a w diagnostyce ortopedycznej obecność tych dodatkowych struktur określa się mianem zespołu żebra szyjnego.

Przyczyny rozwoju dodatkowych żeber szyjnych nie zostały jak dotąd ustalone. Układ mięśniowo-kostny zaczyna się rozwijać już 11-13 dnia po zapłodnieniu – w kolejnych dniach i tygodniach pojawiają się zawiązki kręgów, a następnie zbudowane początkowo z chrząstek żebra oraz czaszka stopniowo ulegają kostnieniu. Czasami na pewnym etapie rozwoju płodu pojawiają się dodatkowe żebra szyjne – dlaczego tak się dzieje, nie wiadomo. Z drugiej strony, są teorie, że żebra szyjne w okresie płodowym rozwijają się u każdego człowieka, tyle że u większości z nas zanikają przed porodem. O jednoznaczne ustalenia w tej kwestii jest trudno.

Zespół żebra szyjnego – objawy

Obecność dodatkowych żeber szyjnych może wywoływać u pacjentów objawy w postaci:

• bólu szyi, barku lub kręgosłupa,
• drętwienia szyi i rąk,
• mrowienia szyi oraz kończyn górnych,
• osłabienia mięśni i zaników mięśniowych,
• uczucia ciepła i rozgrzania klatki piersiowej oraz rąk,
• ogólnego dyskomfortu barku oraz ręki.

Warto pamiętać, że obecność dodatkowego żebra lub żeber szyjnych może być przyczyną tzw. zespołu górnego otworu klatki piersiowej (TOS). Dochodzi do niego wtedy, gdy żebro szyjne uciska splot ramienny i tętnicę podobojczykową, upośledzając przepływ krwi. Oprócz dyskomfortu, bólu i parestezji, efektem zespołu górnego otworu klatki piersiowej mogą być zmiany niedokrwienne i tętniaki kończyny górnej. Stanowią one zagrożenie życia – ucisk na tętnicę powoduje zasinienie oraz obrzęki kończyny, a w skrajnych przypadkach prowadzi do zakrzepicy.

Co ciekawe, zespół górnego otworu klatki piersiowej występuje częściej u kobiet z dodatkowym żebrem szyjnym. W przypadku pań pogłębianie się zmian powoduje również budowa anatomiczna ich ciała, a konkretniej – obecność biustu, który podciąga obręcz barkową do przodu i jeszcze bardziej zwęża cieśnie anatomiczne. U mężczyzn występowanie zespołu jest rzadsze i wiąże się głównie z przerostem mięśni obręczy barkowej, charakterystycznej m.in. dla kulturystów i gimnastyków.

Żebra szyjne – diagnostyka

W diagnostyce dodatkowego żebra szyjnego zastosowanie znajduje przede wszystkim prześwietlenie rentgenowskie – wykonuje się głównie RTG klatki piersiowej oraz szyjnego odcinka kręgosłupa. Jest ono z reguły wystarczające, by ujawnić obecność dodatkowych żeber szyjnych u pacjenta. Jeśli obserwowane są objawy neurologiczne, wykonuje się również elektromiografię, która pozwala rozróżnić zespół żebra szyjnego od chorób mięśniowych przebiegających z uszkodzeniem nerwów (np. zespół cieśni podbarkowej).

Żebro szyjne – leczenie

W leczeniu żebra szyjnego stosuje się metody zachowawcze oraz zabiegowe. Wśród tych pierwszych olbrzymie znaczenie ma rehabilitacja – w ortopedii znane są rozmaite metody i techniki wykazujące skuteczność w leczeniu dolegliwości tego typu. Stosuje się m.in. różnego rodzaju techniki manualne i powięziowe, neuromobilizacje i głębokie masaże. Mają one na celu rozluźnienie mięśni i powięzi, ogólną poprawę stanu zdrowia tkanek w tej okolicy oraz zminimalizowanie dolegliwości bólowych. Ważnym elementem jest kinezyterapia, czyli wykonywane pod kontrolą fizjoterapeuty ćwiczenia.

Jeśli rehabilitacja nie przynosi postępów, lekarz może zalecić operacyjne usunięcie dodatkowych żeber szyjnych razem z odbarczeniem oraz rekonstrukcją naczyniową. Niestety, zdarza się tak, że operacja nie zawsze powoduje usunięcie bólu – dlaczego powinna być ona ostatecznością, gdy poprawy nie przyniosą wszystkie dostępne metody leczenia zachowawczego.