Czym jest złamanie zmęczeniowe i jak się objawia?

Złamanie zmęczeniowe – zwane również złamaniem przeciążeniowym lub powolnym – nie jest efektem nagłego urazu. To skutek długotrwałych, przewlekłych stanów przeciążeniowych, które prowadzą do osłabienia kości i w konsekwencji – do jej złamania. Złamania tego typu mogą występować zarówno u młodzieży, jak i dorosłych – za każdym razem wymagają jednak specjalistycznego leczenia. Dowiedz się więcej!

Z tekstu dowiesz się:

• jak może powstać złamanie zmęczeniowe piszczeli albo złamanie zmęczeniowe kości śródstopia,
• jak objawia się to złamanie,
• jak się diagnozuje i leczy złamania przeciążeniowe.

Czym jest złamanie zmęczeniowe?

Złamanie zmęczeniowe nazywane jest również złamaniem powolnym, przeciążeniowym oraz stresowym. Ten uraz może dotyczyć różnych kości. Często spotykane złamanie zmęczeniowe V kości śródstopia, kości piętowej, piszczelowej oraz kości łódkowatej.

U młodych osób stosunkowo często występuje złamanie zmęczeniowe piszczeli, złamanie zmęczeniowe kości strzałkowej oraz kości ramiennej. Diagnozowane bywają również złamania zmęczeniowe trzonu kręgu L5, szyjki kości udowej, a nawet połączenia kości łonowej z kością biodrową i kulszową.

W przypadku wystąpienia złamania zmęczeniowego niezbędne jest jak najszybsze skonsultowanie się ze specjalistą z zakresu ortopedii, który zaleci wykonanie odpowiednich badań klinicznych. Pozwoli to rozpoznać rodzaj złamania i wdrożyć odpowiednie działania mające na celu jak najszybsze gojenie urazu, regenerację tkanki kostnej i powrót do aktywności.

Jakie są przyczyny złamania zmęczeniowego kości śródstopia lub piszczeli?

Złamanie zmęczeniowe śródstopia, kości piszczelowej czy kości ramiennej nie powstaje na skutek nagłego urazu. To efekt długotrwałych, przewlekłych, powtarzających się mikrourazów kości oraz przeciążeń w układzie kostno-stawowym. Definicja tego schorzenia była znana już w połowie XIX wieku. Wówczas złamanie zmęczeniowe w stopie było często diagnozowane u długotrwale maszerujących oraz poddawanych wielogodzinnym musztrom rekrutów wojsk pruskich. Narażona na przeciążenia stopa w niewygodnym obuwiu wojskowym stawała się słabsza i u żołnierzy występowały m.in. złamania nasady drugiej oraz trzeciej kości śródstopia.

Obecnie złamania zmęczeniowe kości dotyczą osób zarówno młodych, jak i dojrzałych, które uprawiają sport zawodowo lub amatorsko albo wykonują pracę zawodową przeciążającą konkretne obszary układu kostno-stawowego. To m.in. sportowcy tacy jak piłkarze, wioślarze, tenisiści, lekkoatleci, biegacze, osoby pracujące w pozycji stojącej albo wykonujące zawody wymagające używania narzędzi wibracyjnych.

Zmęczeniowe złamanie kości może też pojawić się w wyniku obciążeń u osób uprawiających aktywność fizyczną, które trenują w sposób niewłaściwy, pomijają tak istotne aspekty treningu jak rozgrzewka lub przeciążają organizm i nie stosują się do zasad zdrowego trybu życia. Długi czas trwania wysiłku w swoim rozkładzie dnia warto wspierać zdrową dietą, piciem dużej ilości wody oraz dostarczaniem organizmowi niezbędnych witamin i minerałów, np. takich jak witamina D czy wapń.

Niekiedy na pewne typy złamania mogą być jednak narażone osoby, które cierpią na różnego rodzaju zaburzenia hormonalne, otyłość, a także nadużywający alkoholu i palący papierosy.

Objawy złamania zmęczeniowego – jak rozpoznać złamanie kości?

Głównym objawem złamań zmęczeniowych kości jest ból, początkowo niezbyt silny, występujący jedynie w trakcie wysiłku fizycznego. Z czasem jednak dolegliwości nasilają się, są odczuwalne w konkretnym miejscu, a w obrębie kości daje się wyczuć zgrubienie albo nierówność. Czasami widoczne jest zaczerwienienie skóry, pojawiają się obrzęk i opuchlizna.

W przypadku złamania przeciążeniowego dolegliwości bólowe mogą być nieodczuwalne podczas przebywania w spoczynku, co często bywa powodem bagatelizowania symptomów schorzenia. Jednak po kilku tygodniach ból staje się wyraźny także bez wyraźnej aktywności. Długie zwlekanie z udaniem się do lekarza grozi powikłaniami i pogorszeniem stanu zdrowia. Dlatego charakterystycznych objawów, które mogą świadczyć o podejrzeniu złamania zmęczeniowego, nigdy nie należy bagatelizować.

Złamanie zmęczeniowe – diagnostyka

Złamanie zmęczeniowe w stopie, obrębie piszczeli czy kości ramiennej wymaga specjalistycznej diagnostyki obrazowej. Najczęściej do jednoznacznego rozpoznania urazu wystarczy badanie RTG, choć czasem lekarz może zalecić również wykonanie rezonansu magnetycznego albo USG, zwłaszcza jeśli podejrzewa towarzyszące złamaniu zmiany w obrębie tkanek miękkich.

Badanie kliniczne przeprowadzone przez specjalistę stanowi podstawę do zadecydowania o dalszych działaniach.

Leczenie złamania zmęczeniowego

Złamanie zmęczeniowe piszczeli oraz innych kości leczy się zazwyczaj poprzez odciążanie chorej kończyny za pomocą specjalnych ortez i/lub kul łokciowych. Opatrunki gipsowe są stosowane rzadziej. Jeśli badanie wykryje przemieszczenie odłamków kostnych, konieczne może być leczenie operacyjne.

Dolegliwości bólowe w obrębie kości kończyn dolnych, górnych, żeber czy kręgosłupa należy zawsze konsultować ze specjalistą. Złamania zmęczeniowe można skutecznie leczyć. Ważne jednak, by jak najszybciej wdrożyć odpowiednią terapię z zakresu ortopedii i traumatologii narządu ruchu. Często powtarzające się mikrourazy są też sygnałem do zmniejszenia intensywności treningów, przynajmniej na jakiś czas.

Pomocne bywają również różnego rodzaju zabiegi rehabilitacyjne, kinezjoterapia i inne formy wsparcia terapeutycznego. Należy jednak pamiętać, że najważniejszym aspektem w powrocie do zdrowia i pełni sił miejsca złamania o charakterze przeciążeniowym jest odpoczynek.