Sarkopenia to diagnozowany u osób starszych i postępujący wraz z wiekiem spadek masy mięśni szkieletowych, co prowadzi również do pogorszenia ich siły, deficytu mobilności, pogorszenia jakości życia, a nawet do zgonu pacjenta. Sarkopenii nie da się w pełni wyleczyć – poprzez odpowiednie ćwiczenia, fizjoterapię, stosowanie prawidłowej diety oraz pomocniczą farmakoterapię można jedynie hamować jej postępy i łagodzić objawy.

Z tekstu dowiesz się:

• jakie są przyczyny sarkopenii,
• w jaki sposób się objawia,
• jak diagnozuje się sarkopenię,
• jakie są metody jej leczenia.

Sarkopenia to stosunkowo młode pojęcie, wywodzące się z połączenia dwóch greckich słów – sarx, czyli ciało, oraz penia, czyli utrata. Zostało wprowadzone w 1988 r. przez amerykańskiego profesora Irvina Rosenberga jako określenie występującego u osób starszych i postępującego wraz z wiekiem spadku masy mięśni szkieletowych i związanego z nim spadku ich siły. W konsekwencji u człowieka dochodzi do deficytu mobilności i sprawności, pogorszenia jakości życia, a czasem nawet do śmierci.

Sarkopenia – przyczyny

Wyróżnia się dwa rodzaje sarkopenii: pierwotną oraz wtórną. Sarkopenia pierwotna jest spowodowana przez naturalne czynniki starzenia się organizmu. Masa mięśni zaczyna się zmniejszać już po ukończeniu przez człowieka 30. roku życia – przez kolejne dwie dekady proces ten jest powolny, ale po 50. roku życia przyspiesza i osiąga tempo 6% rocznie (szybciej u mężczyzn niż u kobiet). Dodatkowo, z wiekiem maleje także siła mięśniowa – między 50. a 60. rokiem życia w tempie 1,5% rocznie, a później – nawet 3% rocznie. Wszystko to przekłada się na pogorszenie mobilności i sprawności osób starszych.

Na rozwój sarkopenii wtórnej wpływ mają z kolei inne czynniki, niezwiązane z procesami starzenia się organizmu. Zalicza się do nich:

• zaburzenia nerwowo-mięśniowe,
• zaburzenia gospodarki hormonalnej,
• stres oksydacyjny,
• nieprawidłową dietę,
• niedobór aktywności fizycznej,
• insulinooporność,
• przyjmowanie niektórych leków,
• osłabienie organizmu spowodowane przewlekłymi chorobami ogólnymi.

Sarkopenia – objawy

Sarkopenia jest chorobą podstępną, bo jej objawy nie są charakterystyczne, więc pacjenci nie zawsze szukają specjalistycznej pomocy. Do tych objawów zalicza się:

• spadek siły fizycznej,
• szybsza męczliwość podczas wykonywania codziennych obowiązków,
• niewielką wytrzymałość nawet podczas prozaicznych czynności,
• zaburzenia równowagi,
• problemy z koordynacją ruchową,
• utratę masy ciała,
• problemy z wypróżnianiem się (na skutek problemów z funkcjonowaniem mięśni brzucha),
• powolne, ciężkie oddychanie (w efekcie zaburzeń w pracy mięśni oddechowych),
• spadek odporności organizmu.

Wraz z rozwojem sarkopenii jakość codziennego życia i funkcjonowania człowieka pogarsza się. Zmniejsza się jego ruchliwość, występują zaburzenia równowagi, liczne upadki mogą prowadzić do stłuczeń i złamań, jako powikłanie rozwinąć się może zatorowość płucna, rośnie również ryzyko depresji. Sarkopenia obarczona jest nawet ryzykiem zgonu.

Sarkopenia – diagnostyka

Diagnostyka sarkopenii jest procesem złożonym i kilkuetapowym. Niezależnie od tego, czy pierwszym specjalistą, do którego zgłasza się pacjent, jest lekarz medycyny sportowej, ortopeda, neurolog czy geriatra, muszą zostać zlecone odpowiednie badania pozwalające jednoznacznie potwierdzić występowanie choroby.

Do wykonywanych badań obrazowych zalicza się rezonans magnetyczny, tomografię komputerową i badanie DEXA – w jego trakcie dwie niskie dawki promieniowania skanują organizm i na podstawie różnicy odczytu oceniają masę tkanek, ich rozmieszczenie w organizmie oraz gęstość kości. Alternatywą jest badanie BIA, umożliwiające określenie procentowej zawartości tkanki tłuszczowej w składzie ciała oraz wielkości beztłuszczowej masy ciała.

W diagnostyce cenne mogą się okazać pomiary obwodu ramienia i łydki, grubość fałdów skórnych oraz pomiar siły uścisku ręki. U pacjentów wykonuje się także testy funkcjonalne, np. prędkości chodu, test „wstań i idź” oraz analizę pracy kończyn dolnych.

Sarkopenia – leczenie

Sarkopenii niestety nie można w pełni wyleczyć – poprzez ćwiczenia, odpowiednią fizjoterapię oraz stosowanie prawidłowej diety można tylko hamować jej postęp i łagodzić objawy:

• Sarkopenia – ćwiczenia

Podstawową metodą leczenia sarkopenii jest kinezyterapia, a dokładniej – ćwiczenia oporowe, które powodują przyrost masy mięśniowej oraz zwiększają siłę mięśni. Uważa się, że bardziej skuteczne są intensywne ćwiczenia wykonywane rzadziej niż lżejsze, ale wykonywane częściej. Rola fizjoterapeuty polega również na wykluczeniu wszelkich możliwych przeciwskazań do intensywnej kinezyterapii u pacjentów – trzeba pamiętać, że sarkopenia to choroba osób starszych!

• Sarkopenia – fizjoterapia

Fizjoterapia w leczeniu sarkopenii nie jest obowiązkowa, ale bywa przydatna. Odpowiednie zabiegi fizjoterapeutyczne – np. magnetoterapia albo elektrostymulacja – pomagają łagodzić różnego rodzaju dolegliwości bólowe, pozytywnie wpływają na stan mięśni i aparatu stawowego.

• Sarkopenia – dieta

Bardzo ważna w leczeniu sarkopenii jest prawidłowa dieta, zapewniająca organizmowi odpowiednią podaż magnezu, wapnia, selenu, a także witamin C, D i E. Jeśli jest taka konieczność, wskazana może być ich suplementacja. Istotna jest właściwa kaloryczność posiłków, zapobiegająca spadkowi masy ciała, jak również podaż białka, czyli podstawowego budulca mięśni – preferowane są białka pochodzenia zwierzęcego.

O sarkopenii mówi się niekiedy, że jest cichą epidemią XXI wieku – złożoność tej choroby, mnogość i niejednoznaczność objawów oraz problemy diagnostyczne sprawiają, że wielu pacjentów prze długiez lata boryka się z nią bez odpowiedniego leczenia. Tymczasem rozpoznanie choroby i wdrożenie odpowiedniej terapii są bardzo ważne, gdyż pozwalają hamować postępy sarkopenii i zmniejszać ryzyko jej powikłań, włącznie z ryzykiem zgonu.