Staw Charcota, stopa Charcota, neuroartropatia Charcota – wszystkie te nazwy dotyczą jednego schorzenia, najczęściej stóp, ale również stawów skokowych, przebiegającego z destrukcją tkanek miękkich i kości. W jego przebiegu dochodzi do neuropatii i utraty czucia w obrębie stopy, a także złamań oraz przemieszczeń kości i stawów, pojawiających się nawet przy minimalnych urazach. Głównym czynnikiem rozwoju stopy Charcota jest cukrzyca, choć pojawia się ona również jako powikłanie innych chorób.

Z tekstu dowiesz się:

• jakie mogą być przyczyny artropatii Charcota,
• w jaki sposób się ona objawia,
• w jaki sposób można leczyć stawy Charcota.

Staw Charcota to choroba rozwijająca się przede wszystkim w obrębie stóp oraz stawów skokowych. W jej przebiegu dochodzi do uszkodzeń nerwów w tkankach, co upośledza przepływ impulsów nerwowych i powoduje różnego rodzaju zaburzenia czucia. Oprócz tego stopa Charcota cechuje się rozległymi stanami zapalnymi, wywołującymi destrukcję tkanek miękkich oraz kości. Choroba może objąć jedną lub obie stopy – w ich obrębie dochodzi wtedy do przemieszczania stawów i kości występujących nawet przy minimalnych urazach.

Staw Charcota – cukrzyca i inne czynniki ryzyka

Obecnie za główny czynnik ryzyka stawów Charcota uważa się cukrzycę – wówczas choroba obejmuje najczęściej właśnie stawy stopy, choć zdarzają się również przypadki występowania w innych stawach, m.in. kolanowym, biodrowym oraz stawach nadgarstka. Jej objawy pojawiają się u osób po 30. roku życia, kilka lat po rozpoznaniu cukrzycy. Warto jednak pamiętać, że artropatia Charcota może się rozwinąć również jako powikłanie innych chorób przewlekłych, niekiedy bywa także skutkiem nadużywania alkoholu.

Bezpośrednią fizjologiczną przyczyną rozwoju stawów Charcota są zaburzenia tzw. obrotu kostnego, czyli bilansu procesów tworzenia i resorpcji kości. Procesy tworzenia to przyrost masy kostnej na skutek aktywności osteoblastów, z kolei resorpcja to utrata kości na skutek zmniejszenia ich masy z powodów fizjologicznych lub patologicznych.

Stawy Charcota – objawy

Artropatia Charcota ma dwa zasadnicze stadia – ostre oraz przewlekłe, które cechują się nieco innymi objawami klinicznymi.

I tak w stadium ostrym u pacjenta można zaobserwować:

• obrzęk stawu skokowego i stopy,
• zaczerwienie w miejscu ucisku tkanki,
• wyraźny wzrost temperatury skóry stopy,
• osłabienie stabilności aparatu więzadłowo-torebkowego,
• nienaturalne wydłużenie ścięgien,
• podwichnięcia w stawach,
• nieprawidłowe ustawienie stopy
• zwiększenie ruchomości stawów.

Charakterystyczne jest to, że stopa Charcota w ostrym stadium nie wywołuje u pacjenta dolegliwości bólowych lub są one niewielkie. Wykonane w tym okresie prześwietlenie rentgenowskie lub inne badanie radiologiczne wykazuje jedynie niewielkie zmiany – widoczne mogą być resorpcja kości na skutek przekrwienia, nadżerki chrząstek stawowych oraz przemieszczenia i fragmentacje kości, choć oczywiście z biegiem czasu zmiany pogłębiają się i dochodzi do zaawansowanej destrukcji kości oraz objęcia stanem zapalnym również tkanek miękkich.

Przewlekłe stadium stawów Charcota cechuje się poprawą stanu zdrowia chorego, umożliwiającą np. rekonstrukcję kości. Objawy w postaci obrzęku czy podwyższenia temperatury ulegają osłabieniu, wzrasta stabilność stopy, ale zmiany deformacyjne utrwalają się.

Niestety, dość często występującym powikłaniem stawów Charcota są owrzodzenia zlokalizowane po stronie podeszwowej stopy. Ich główną przyczyną jest nacisk wywierany na tkanki miękkie w miejscu deformacji kości. Początkowo przyjmują one postać modzeli, krwawych wylewów, a w najbardziej zaawansowanym stadium – owrzodzeń o różnej głębokości i wielkości.

Stopa Charcota – leczenie

Artropatia Charcota może być leczona na różne sposoby, zależnie od stadium choroby, stopnia jej zaawansowania oraz ewentualnych powikłań:

• Leczenie zachowawcze

Ma ono na celu przywrócenie stopie właściwych funkcji podporowych, hamowanie postępu choroby oraz zapobieganie powikłaniom. U pacjentów stosuje się m.in. specjalne aparaty odciążające, buty i wkładki ortopedyczne, łuski stabilizujące, a nawet opatrunki gipsowe – z gipsu standardowego lub termoplastycznego.

• Leczenie operacyjne

Wykonuje się je w celu usunięcia deformacji kości, zredukowania niestabilności stawów oraz poprawy kształtu stopy. W trakcie operacji mogą zostać wykonane korekcja ustawienia stawów, wypełnienie ubytków kostnych przeszczepami kostnymi oraz usunięcie owrzodzeń.

• Przeszczepy skórne

Są jedną z metod leczenia owrzodzeń będących powikłaniem stopy Charcota. W zależności od potrzeb stosuje się przeszczepy skóry pełnej grubości, przeszczepy skóry pośredniej grubości oraz płaty przesunięte skórno-tłuszczowe i skórno-mięśniowe. Oczywiście do przeszczepu przygotowane musi być również podłoże, ze źródłem unaczynienia oraz ziarniną umożliwiającą wrastanie naczyń krwionośnych w obręb przeszczepu.

• Terapia czynnikami wzrostu

Leczenie owrzodzeń w przebiegu stawów Charcota może być prowadzone także z użyciem czynników wzrostu, pozyskiwanych bezpośrednio z krwi pacjenta poddanej procesowi wirowania. Po odpowiednim przygotowaniu preparat z czynnikami wzrostu nakłada się w formie opatrunku na owrzodzenie poddane wcześniej opracowaniu chirurgicznemu.

Jeśli stosowane metody leczenia nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, stopa traci swoje funkcje podporowe, owrzodzenia nie goją się, pojawiają się zgorzele i zagrożenie sepsą, wskazana jest amputacja – początkowo pojedynczych palców stopy. Wyższe amputacje, np. całej stopy lub kończyny w okolicy kolana, wykonuje się u pacjentów ze zmianami naczyniowymi. Zarówno przed planowaną amputacją, jak i po operacji konieczna jest odpowiednia rehabilitacja, która ma pomóc pacjentowi odzyskać maksymalną sprawność.