Współczesny tryb życia wielu ludzi, a więc długie godziny spędzone w pozycji siedzącej i ograniczona aktywność fizyczna, jest jednym z głównych czynników powodujących rozwój różnych wad postawy. Jednym z najczęściej występujących zaburzeń jest patologiczna lordoza, którą charakteryzuje nadmierne wygięcie kręgosłupa w odcinku lędźwiowym lub szyjnym. Taka krzywizna może prowadzić do licznych problemów zdrowotnych i poważnego dyskomfortu w życiu codziennym.

Przyjrzyjmy się bliżej lordozie, jej przyczynom, objawom i dostępnym możliwościom leczenia. Jak diagnozuje się nadmierną lordozę i jakie są jej rodzaje?

Czym charakteryzuje się fizjologiczna lordoza?

Zacznijmy od tego, że kifoza oraz lordoza to naturalne krzywizny kręgosłupa, które występuje u każdego człowieka. Fizjologiczne, naturalne wygięcia kręgosłupa do przodu są zlokalizowane w odcinku szyjnym i lędźwiowym. Są istotne dla zachowania prawidłowej postaw i funkcjonowania całego ciała.

Naturalna lordoza kręgosłupa pełni kilka istotnych funkcji. Po pierwsze, pomaga w utrzymaniu równowagi i stabilności ciała. Umożliwia równomierne rozłożenie ciężaru, zarówno podczas stania, chodzenia, jak i wykonywania różnych czynności. Jest również istotna dla amortyzacji i redukcji siły oraz wstrząsów mechanicznych, działających na kręgosłup w trakcie ruchu. Fizjologiczne wygięcie lordozy wpływa też na prawidłową pracę narządów wewnętrznych. Tworzy odpowiednią przestrzeń m.in. dla jelit, nerek czy macicy u kobiet.

Lordoza lędźwiowa powinna wynosić od 28 do 46 stopni. Jej odpowiednie ukształtowanie jest istotne dla zachowania prawidłowej biomechaniki kręgosłupa. To, jak ostatecznie będzie wyglądała nasza krzywizna, zależy od wielu czynników, występujących głównie w pierwszych latach życia, ale także napięcia mięśniowego czy genetyki.

Jakie wyróżnia się rodzaje lordozy?

Istnieje kilka rodzajów patologicznej lordozy, zależnie od podłoża i cech charakterystycznych deformacji. Każdemu typowi mogą dodatkowo towarzyszyć różne inne objawy i powikłania, takie jak ból pleców, trudności w poruszaniu się, ograniczenia funkcjonalne, obniżające jakość życia. W niektórych przypadkach długotrwała i nieleczona patologiczna krzywizna kręgosłupa może doprowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.

1. Pogłębiona lordoza (hiperlordoza) to nasilone wygięcie kręgosłupa lędźwiowego ku przodowi, przekraczające 50 stopni. Powoduje ją zachwiana równowaga mięśni na skutek braku aktywności fizycznej i złych nawyków ruchowych. Dochodzi do osłabienia mięśni brzucha, pośladkowych oraz kulszowo-goleniowych, natomiast prostownik, mięsień czworoboczny lędźwi, biodrowo-lędźwiowy oraz prosty uda są nadmiernie napięte. Pogłębiona lordoza lędźwiowa kręgosłupa wiąże się z wypięciem brzucha, przodopochyleniem miednicy i uwypukleniem pośladków, obserwowanym w płaszczyźnie strzałkowej.
2. Spłycona lordoza (hipolordoza) objawia się zniesieniem kąta lordozy poniżej 20 stopni w odcinku lędźwiowym lub częściej — w odcinku szyjnym. Oznacza to, że naturalnie występujące wygięcie kręgosłupa jest prawie niewidoczne. Może to powodować problemy z równowagą, ból pleców i ograniczoną ruchomość. Współtowarzyszy jej tyłopochylenie miednicy i schowanie pośladków. Przyczyną zniesionej lordozy lędźwiowej jest rozciągnięcie mięśnia prostownika grzbietu i równoległobocznego lędźwi oraz skrócenie prostownika stawu biodrowego. Hipolordoza szyjna pojawia się zwłaszcza u osób, które pracują przed komputerem oraz nawykowo przyjmują nieprawidłową postawę ciała z głową wysuniętą w przód.
3. Zniesienie lordozy oznacza całkowite wypłaszczenie fizjologicznej krzywizny kręgosłupa w odcinku lędźwiowym lub szyjnym. Zanika naturalne wygięcie ku przodowi, plecy stają się bardziej płaskie, a nawet wklęsłe. Zniesienie lordozy szyjnej jest coraz częściej obserwowane u dzieci i młodzieży. Na zasadzie kompensacji wypłaszczenie lordozy będzie powodowało pogłębienie kifozy szyjnej i zmniejszenie kifozy piersiowej.

Jakie są przyczyny patologicznej lordozy szyjnej i lędźwiowej?

Wykształcenie się nieprawidłowych krzywizn kręgosłupa jest wynikiem wielu różnorodnych czynników. Wada może być wrodzona lub pojawić się w następstwie:

• dysfunkcji mięśniowych — nierównowaga napięcia oraz siły mięśniowej w okolicach szyi lub dolnego odcinka pleców może wpływać na nieprawidłowe ułożenie kręgosłupa i prowadzić do patologicznej lordozy. Słabe mięśnie brzucha i pleców, odpowiedzialne za utrzymywanie prawidłowej postawy, mogą nie zapewniać wystarczającego wsparcia i stabilności, prowadząc do nadmiernego wygięcia kręgosłupa;
• zmian zwyrodnieniowych i schorzeń — choroby, takie jak zwyrodnienie krążków międzykręgowych lub stawów, krzywica czy osteoporoza, będą oddziaływać na strukturę kręgosłupa i mogą przyczynić się do pojawienia się nieprawidłowej lordozy. Znaczenie ma także zmniejszona elastyczność tkanki powięzi w ciele oraz spadek gęstości kości
• wrodzonych wad postawy, m.in. zespołu płaskostopia klinicznie istotnego, nadmiernie napiętych zginaczy bioder lub kifozy pogłębionej, które kręgosłup będzie chciał zrównoważyć poprzez zniesienie lub zwiększenie wygięcia kręgosłupa ku przodowi. Bardzo niebezpieczne jest także utrwalone, złe ustawienie miednicy, którą pochylamy ku tyłowi. Będzie to powodowało nie tylko nasilone odczucia bólowe, drętwienie kończyn czy sztywność stawów, lecz także wpływać na wykształcenie się hipolordozy;
• złych nawyków posturalnych — nawykowe utrzymywanie niewłaściwej postawy ciała, garbienie się lub krzywienie pleców, zwłaszcza w okresie rośnięcia, mogą mieć poważne konsekwencje dla kształtowania się krzywizn. Zniekształcenie w jednym obszarze kręgosłupa będzie kompensowane w jego innych odcinkach, w tym lordozie szyjnej i lędźwiowej;
• przebytych urazów — uszkodzenia kręgosłupa, spowodowane wypadkami samochodowymi, upadkami lub kontuzjami, mogą prowadzić do trwałych zmian w budowie kręgosłupa, a w konsekwencji do patologicznej lordozy.

Nie bez znaczenia jest także nasz styl życia. Otyłość, zbyt mała aktywność fizyczna, siedząca praca czy zaniedbanie fizjoterapii lub rehabilitacji to również częste przyczyny pogłębienia bądź całkowitego zniesienia lordozy lędźwiowej i szyjnej kręgosłupa.

Objawy spłyconej i pogłębionej lordozy. Jak wygląda lordoza u dzieci i dorosłych?

Przejawy patologicznej lordozy będą różnić się w zależności od rodzaju oraz stopnia deformacji kręgosłupa. Jeśli mamy do czynienia ze spłyceniem kąta wygięcia lub jego całkowitym zniesieniem, plecy stają się płaskie. Taka osoba „chowa” pośladki, co prowadzi do rozciągnięcia prostowników grzbietu i skrócenia prostownika stawu biodrowego. Powstała dysproporcja mięśniowa może wiązać się z rosnącymi dolegliwościami bólowymi, zwłaszcza podczas zmiany pozycji czy wysiłku. Może im towarzyszyć drętwienie kończyn oraz pośladków, a także zaburzenia w funkcjonowaniu jelit i pęcherza.

Pogłębiona lordoza jest zazwyczaj widoczna gołym okiem, jako nadmiernie wypukły łuk kręgosłupa szyjnego lub lędźwiowego. Brzuch i pośladki stają się nadmiernie wypięte, a kształt pleców przypomina literę C. Zwiększone wygięcie wiąże się z nasilonym bólem pleców, szczególnie w dolnym odcinku. Może być ostry, przeszywający, a często też przewlekły i nasilać się podczas długotrwałego stania, leżenia, siedzenia lub aktywności.

Lordoza pogłębiona będzie wpływać na całościową postawę ciała, powodując skrzywienia oraz trudności w utrzymaniu prostej linii pleców. Może również zaburzać równowagę i stabilność. W niektórych przypadkach, gdy pogłębiona lordoza dotyczy kręgosłupa w odcinku szyjnym, może dojść do ucisku struktur oddechowych, takich jak tchawica czy oskrzela. Będzie to przyczyniało się do problemów z oddychaniem, potęgowało uczucie duszności lub ograniczonej wydolności oddechowej.

Wczesne rozpoznanie patologicznej lordozy jest niezwykle istotne w przypadku dzieci. Jeśli zauważymy charakterystyczne objawy, takie jak nienaturalnie wypukłą krzywiznę w dolnym odcinku pleców, której nie niweluje zmiana pozycji ciała (np. skłon) – to pierwszy sygnał ostrzegawczy. Lordoza może wpływać na napięcie mięśni i równowagę dziecka, powodując trudności w utrzymaniu stabilnej pozycji. Niejednokrotnie wiąże się z przeszywającym bólem, który nasila się podczas długotrwałego stania, siedzenia lub wykonywania określonych ruchów.

W przypadku zauważenia niepokojących objawów najlepiej jak najszybciej skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu, ortopedą lub fizjoterapeutą. Nieleczona lordoza lędźwiowa, pod wpływem niewłaściwej postawy utrwalanej w dzieciństwie, może mieć poważne skutki zdrowotne w życiu dorosłym.

Konsekwencje patologicznej lordozy

Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, jak poważne skutki może przynieść nieleczone pogłębienie lub zniesienie naturalnego wygięcia kręgosłupa ku przodowi. Przewlekły bądź nawracający ból pleców, przeciążone struktury kręgosłupa i tkanek mięśniowych, ograniczenia ruchomości kręgosłupa – to tylko część powikłań, które będą obniżać zdolność wykonywania codziennych czynności i aktywności fizycznych.

Patologiczna lordoza prowadzi do nieprawidłowej postawy ciała, takiej jak skolioza, garb lub wycofanie tułowia. Zaburzenia postawy mogą wpływać na estetykę sylwetki, funkcjonowanie organów wewnętrznych, ale także zaburzenia równowagi czy mrowienie kończyn. Wada postawy zwiększa również ryzyko urazów kręgosłupa. Gwałtowne ruchy, upadki czy wypadki w przypadku osób z patologiczną lordozą mogą być dużo poważniejsze w skutkach i wiązać się z długim procesem rehabilitacji.

Jak wygląda diagnostyka lordozy?

Metody oceny lordozy lędźwiowej i szyjnej składają się z różnych badań specjalistycznych, które pomagają dokładnie zrozumieć charakter, przyczyny i nasilenie deformacji kręgosłupa.

Diagnostyka rozpoczyna się od przeprowadzenia wywiadu medycznego, podczas którego omawiana jest historia medyczna pacjenta, dokuczające objawy i przebyte urazy. Lekarz przeprowadza także rozpoznanie czynników ryzyka, powodujących nasilenie lub spłycenie lordozy, oraz badania fizykalne, pozwalające ocenić postawę, ruchomość kręgosłupa, elastyczność mięśni i zlokalizować obszary bólu. Pacjent zostanie poproszony o pochylenie się, a lekarz sprawdzi zakresy ruchu i krzywizny kręgosłupa. Za pomocą specjalnych metod pomiaru fizjologicznej krzywizny kręgosłupa określi także dokładny kąt jego wygięcia.

Kolejnym etapem rozpoznania wady postawy jest radiografia kręgosłupa. Wykonanie zdjęć rentgenowskich w projekcji przednio-tylnej i bocznej pozwala na dokładny pomiar kąta lordozy oraz ocenę krzywizny kręgosłupa szyjnego – metodą Cobba. W przypadku podejrzenia dodatkowych zmian patologicznych lub uszkodzeń mogą być zlecone również inne badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa.

Gdy nieprawidłowa lordoza jest związana z zaburzeniami postawy lub biomechaniki ciała, lekarz przeprowadza szczegółową analizę chodu, zachowania równowagi i ocenę asymetrii mięśniowej.

W przypadku dzieci z podejrzeniem lordozy, diagnostyka może obejmować również ocenę wzrostu i rozwoju, badanie neurologiczne oraz konsultację specjalisty pediatrycznego.

Jak zmniejszyć objawy lordozy? Dostępne metody leczenia

Zastosowane metody leczenia patologicznej lordozy są uzależnione przede wszystkim od rodzaju oraz stopnia zaawansowania wady. Wśród powszechnie stosowanych technik wyróżnia się:

1. leczenie zachowawcze, składające się z indywidualnie dobranej fizjoterapii oraz kinezyterapii. Prawidłowo skomponowane ćwiczenia wzmacniające i rozciągające mięśnie kręgosłupa, w połączeniu z technikami relaksacyjnymi, masażami rehabilitacyjnymi, elektroterapią czy ultradźwiękami, wpłyną na poprawę stabilności i elastyczności kręgosłupa, wyrównania napięcia mięśniowego oraz redukcji bólu i dokuczliwych objawów.
   Z kolei specjalnie zaprojektowane ćwiczenia kinezyterapeutyczne pomogą wypracować prawidłową postawę ciała, wzmacniania mięśni odpowiedzialnych za utrzymanie fizjologicznej krzywizny kręgosłupa oraz zwiększeniu jego zakresu ruchu;
2. farmakoterapię – w celu złagodzenia bólu i redukcji stanu zapalnego, który może występować w wyniku patologicznej lordozy, lekarz może zlecić przyjmowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych;
3. interwencję chirurgiczną – w skrajnych przypadkach, gdy patologiczna lordoza objawia się wyraźnym spłyceniem lub zbyt dużym wygięciem kręgosłupa w odcinku lędźwiowym bądź szyjnym, które postępuje, może być konieczny zabieg chirurgiczny. Chirurgia kręgosłupa może obejmować korekcję deformacji, stabilizację kręgosłupa za pomocą implantów oraz fuzję kręgosłupa w celu utrzymania prawidłowej krzywizny.

Oczywiście wszelkie działania zawsze są uzależnione od konkretnego przypadku i wynikają z decyzji lekarza specjalisty. Nieodłącznymi częściami terapii są redukcja nadmiernej masy ciała oraz wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej. Zaleca się także unikanie chodzenia w butach na wysokich obcasach, które przyczyniają się do dysproporcji w napięciu mięśni.