Haluksy – operacja. Najczęściej zadawane pytania.
- Co to są haluksy?
- Czy haluksy są dziedziczne?
- Czy haluksy występują u mężczyzn?
- Czy haluksy powodowane są przez złe obuwie?
- Czy haluksy zawsze bolą?
- Gdy haluksy nie bolą, trzeba się nimi przejmować?
- Co się stanie, gdy haluksów nie zoperujemy?
- Czy można pozbyć się haluksów wykonując ćwiczenia?
- Czy warto stosować szyny na noc, czyli tak zwane ortezy?
- Czy metody tzw medycyny naturalnej są skuteczne na haluksy?
- Czy można polecać leczenie operacyjne paluchów koślawych?
- Czy operacja jest bolesna?
- Czy istnieje pora roku, kiedy najlepiej operować haluksy?
- Jaka metoda operacyjna jest najlepsza?
- Co to są metody bezgipsowe?
- Czy dobry wynik operacji na haluksy jest trwały?
- Jak długo po operacji nie wolno chodzić?
- Ile zwolnienia potrzebuję po operacji haluksów?
- Czy po operacji będę mogła nosić szpilki?
- Czy operacja na haluksy jest bezpieczna?
Przejmującą opowieść o operacji korekcyjnej stóp, z niezbędnymi wówczas gipsami, podaje Erich Maria Remarque w powieści „Na zachodzie bez zmian”. Od tamtych czasów minął wiek, pojawiły się nowe leki, m.in. antybiotyki, a metody operacyjne, znieczulenie czy usprawnianie modyfikowano i modernizowano wielokrotnie. Niemniej pewne poglądy czy mity nadal istnieją w świadomości. Świadczy o tym wiele rozmów z pacjentami zgłaszającymi się z problemem paluchów koślawych. Obawy dotyczą szczególnie bólu pooperacyjnego i ryzyka operacji czy nawrotu; pojawiają się także wątpliwości odnośnie konieczności operacji.
Odpowiedzi na najczęstsze pytania opracował dr n med. Cezary Michalak.
Co to są haluksy?
– Największy, pierwszy palec stopy czyli PALUCH, nazywa się po łacinie HALLUX, dlatego potoczna nazwa jest myląca – jego istnienie to oczywiście norma. Dopiero odchylenie ku bokowi większe niż 15 stopni stanowi chorobę, którą określa się jako PALUCH KOŚLAWY, czyli HALLUX VALGUS. Zdeformowany staw śródstopno-palcowy palucha jest drażniony przez obuwie, pojawia się i powiększa wyrośl kostna na głowie I kości śródstopia, dołączają się stany zapalne, ból, ograniczenie ruchomości w stawie, który z czasem często ulega zniszczeniu. Z reguły pojawiają się wtórne deformacje innych palców, bolesnemu spłaszczeniu ulega przodostopie. Zmianie ulega schemat chodu, pojawiają się dolegliwości w innych okolicach układu ruchu.
Czy haluksy są dziedziczne?
– Tło wady jest polietiologiczne, co oznacza, że nie ma jednej przyczyny haluksów; najczęstsze przyczyny to predyspozycje genetyczne – obserwuje się ich występowanie rodzinne, poza tym sprzyja im płeć żeńska, przeciążanie przodostopi, stopy płaskie, przykurcz ścięgna Achillesa, wrodzona wiotkość więzadłowa – czyli tzw. słabe stawy, otyłość, choroby reumatyczne.
Czy haluksy występują u mężczyzn?
– Tak, ale około 80-90% pacjentów operowanych z powodu paluchów koślawych to kobiety. Ocenia się, że deformacja występuje u około 30% kobiet i 13% mężczyzn w wieku podeszłym.
Czy haluksy powodowane są przez złe obuwie?
– Ocenia się, że buty z uniesioną piętą i z wąskimi nosami muszą mieć wpływ na ich powstawanie.
Czy haluksy zawsze bolą?
– Ból jest odczuciem subiektywnym i zdarza się, że pacjenci ze sporą nawet deformacją nie podają dolegliwości, mimo że kształt stopy w oczywisty sposób uniemożliwia noszenie zwykłego obuwia. Wypiera się ból np. z lęku przed operacją. Unika się dolegliwości poprzez zmniejszenie aktywności sportowej czy w ogóle ruchowej, ograniczenie chodzenia, zmianę stylu życia, zaakceptowanie pewnych ograniczeń, rezygnację z ulubionego obuwia – stwierdzono np., że kobiety w starszym wieku nabywają buty z szerszymi nosami i na niższym obcasie, niż panie w wieku 20 – 39 lat.
Gdy haluksy nie bolą, trzeba się nimi przejmować?
– Tak. Nawet, gdy deformacja jest niebolesna, powinno się ją obserwować i okresowo kontrolować, gdyż zwykle pogarsza się z czasem. Dołączają się tu objawy odległe, np. w niektórych dolegliwościach kolana, to zmiana schematu chodu, spowodowana paluchem koślawym, jest ich realną przyczyną, co pokazuje dopiero wnikliwe badanie ortopedyczne.
Co się stanie, gdy haluksów nie zoperujemy?
– Może dojść do nieodwracalnego zniszczenia stawu śródstopno-palcowego pierwszego, wtedy operacje prostujące paluch nie mają już sensu; na tym etapie zwykle konieczne jest usztywnienie operacyjne stawu bądź zastąpienie go endoprotezą. Oczywiście, im większa jest deformacja, im rozleglejsza jest operacja, tym ból pooperacyjny i obrzęki są większe, a rekonwalescencja dłuższa. Należy przestrzec przed odwlekaniem decyzji o zabiegu – zbyt często podczas operacji stwierdza się zaawansowane zmiany stawu, co może powodować jego dolegliwości w przyszłości.
Czy można pozbyć się haluksów wykonując ćwiczenia?
– Nie. Rehabilitacja ma znaczenie w okresie pooperacyjnym, a także przedoperacyjnym, gdy chcemy przygotować przykurczone tkanki do ich łatwiejszego skorygowania, ale przy ewidentnej deformacji kostnej, jedynie zabieg operacyjny jest skuteczną metodą leczenia.
Czy warto stosować szyny na noc, czyli tak zwane ortezy?
– Ortezy stosuje się w doleczaniu pooperacyjnym. Jednak stosowanie specjalnych separatorów czy szyn, niezależnie na noc czy na dzień, nie może spowodować wyleczenia deformacji, czyli zmiany ustawienia kości palucha na stałe, chociaż może doraźnie złagodzić ból czy spowolnić powstawanie zniekształcenia. Podobnie nieskuteczne są wszelkie metody zachowawcze, takie jak farmakoterapia (leki – maści, tabletki, smarowanie jodyną), ćwiczenia, wkładki, zabiegi fizykalne. UWAGA – w Internecie znajdziemy oszukańcze oferty dość drogich szyn – a poniżej liczne, niestety nieprawdziwe, opinie „zadowolonych pacjentów”.
Czy metody tzw medycyny naturalnej są skuteczne na haluksy?
– Metody tzw. medycyny alternatywnej (m.in. okadzanie specjalnym cygarem (!), okłady z sera zmieszanego z solą itp.), są bezwartościowe dla osiągnięcia trwałej korekcji deformacji koślawej palucha. Z uwagi na odwlekanie wdrożenia prawidłowego postępowania są szkodliwe.
Czy można polecać leczenie operacyjne paluchów koślawych?
– Tak, gdyż jest to jedyna metoda, za pomocą której można pozbyć się na stałe zniekształcenia.
Czy operacja jest bolesna?
– Jak po każdym zabiegu operacyjnym, występuje ból, który zwykle mija po 1-2 dniach od operacji, leki i postępowanie przeciwbólowe są efektywne.
Czy istnieje pora roku, kiedy najlepiej operować haluksy?
– Każda pora roku ma zalety i wady. Jak się wydaje, chłodne okresy są korzystniejsze – stopy mniej brzękną – dlatego wiosna i jesień wydają się najlepsze. Lato ma tę zaletę, że lekko się ubieramy, ale w upale obrzęki są częstsze, w zimie znowu chłód jest korzystny, ale wyjście z domu w bucie pooperacyjnym jest kłopotliwe.
Jaka metoda operacyjna jest najlepsza?
– Nie ma jednej metody, którą można by zaopatrzyć każde zniekształcenie palucha; zależy to od stopnia deformacji.
Co to są metody bezgipsowe?
– Po przecięciu kości i jej prawidłowym nastawieniu, musi być ona zespolona, np. śrubami, wówczas unieruchomienie gipsowe nie jest konieczne. Nowoczesne metody pozwalają na szybkie uruchomienie; stare metody, gdy kości podtrzymywał gips bądź drut, nie dawały takiej możliwości. Niekiedy, mimo że nie jest to konieczne, zakładamy po operacji szynę, dla jej efektu przeciwbólowego i ochronnego.
Czy dobry wynik operacji na haluksy jest trwały?
– Tak. Nawroty zniekształcenia mogą jednak wystąpić, najczęściej, gdy haluksy spowodowane są chorobą przewlekłą.
Jak długo po operacji nie wolno chodzić?
– Następnego dnia po operacji można chodzić w odciążającym bucie, jednak może to być najwyżej krótki dystans, nie wolno stawać na przedniej części stopy, samochód wolno prowadzić po ok. 6 tygodniach.
Ile zwolnienia potrzebuję po operacji haluksów?
– Zwykle proponuje się chorym około 3-4 tygodni zwolnienia. O ile praca wymaga stania czy chodzenia – lepiej zakładać 3 miesiące. O ile praca może być wykonywana z domu, to powrócić do niej daje się niekiedy po tygodniu, bo tu ograniczeniem jest ból, ale to kwestia bardzo indywidualna. Należy uwzględnić sposób dojazdu do pracy: długie dojście do przystanku czy potem do miejsca pracy, zatłoczona komunikacja miejska – to nie jest propozycja dla pacjenta we wczesnym okresie pooperacyjnym.
Czy po operacji będę mogła nosić szpilki?
Buty na obcasie wymuszają spore zgięcie grzbietowe w stawach śródstopno-palcowych i przeciążają przodostopie, więc nie są zalecane; ich noszenie powinno być jednak możliwe (okazjonalnie i na niezbyt wysokim obcasie)
Czy operacja na haluksy jest bezpieczna?
Zabieg uważa się za bezpieczny, chociaż zawsze istnieje ryzyko powikłań, tak jak przy każdej operacji; ból, obrzęki, ograniczenie ruchomości w operowanym stawie mają charakter przemijający a ich nasilenie zależy m.in. od zaawansowania zmian. Operacja jest bardziej ryzykowna u chorych z cukrzycą, gdyż zwiększone jest ryzyko infekcji. Po operacji konieczne jest usprawnianie, dlatego niezbędna jest współpraca z chorym i możliwość wykonywania zaleconych zabiegów.
