Głębokie naczynia krwionośne o prawidłowej objętości nie powinny być widoczne przez skórę, natomiast te płytko zlokalizowane mogą jedynie w niewielkim stopniu przez nią prześwitywać. Gdy dochodzi do patologicznego zwiększenia średnicy żyły, mowa o żylakach. Jest to spory defekt kosmetyczny, ale również zdrowotny, dlatego nie należy go bagatelizować. Dowiedz się więcej na ten temat, poznaj objawy, przyczyny i sposoby leczenia żylaków!

Jak funkcjonuje układ krwionośny i czym są żylaki?

Układ krwionośny (sercowo-naczyniowy) człowieka jest bardzo skomplikowany. Jego głównym elementem odpowiadającym za przepływ krwi jest mięsień sercowy. W wyniku jego skurczów krew krąży przez tętnice, żyły głębokie i powierzchowne, połączone ze sobą w formie nierozerwalnej sieci. Jest to system zamknięty, który odpowiada za transport tlenu i składników odżywczych do wszystkich komórek ciała, a także za odprowadzanie elementów zbędnych.

Żylaki to patologicznie poszerzone i wydłużone żyły, które przyjmują kręty przebieg. Zmiany takie, zwłaszcza kończyn dolnych, należą do jednych z najczęściej występujących chorób układu sercowo-naczyniowego. Na schorzenie to cierpią głównie osoby dorosłe, częściej kobiety, przy czym częstotliwość zachorowania wzrasta wraz z wiekiem.

Rodzaje żylaków kończyn dolnych w zależności od ich lokalizacji

W zależności od tego, jakie naczynia krwionośne uległy uwypukleniu, wyróżnia się:

• teleangiektazje (pajączki naczyniowe) – są to zmiany w obrębie drobnych żył powierzchownych, płytko umiejscowionych pod skórą;
• żylaki siatkowate – wyglądają jak sieć krętych linii prześwitujących pod skórą;
• żylaki żyły odpiszczelowej i żylaki żyły odstrzałkowej (głównych pni żylnych) – są głęboko położone, zwykle o dużych rozmiarach.

Inne partie ciała narażone na występowanie żylaków

Skłonność do żylaków mają głównie żyły na kończynach dolnych. Jednak poszerzeniu i zmianie kształtu mogą ulec także naczynia żylne innych partii ciała. Wyróżnia się m.in.:

• żylaki odbytu – określa się je jako hemoroidy lub guzki krwawnicze, dzieli się je na zewnętrzne i wewnętrzne;
• żylaki sromu – występują głównie u kobiet w ciąży i połogu, ale mogą też być symptomem endometriozy lub nowotworów jajnika;
• powrózka nasiennego – dotyczą mężczyzn, wynikają m.in. z utrzymującej się zbyt wysokiej temperatury w mosznie, z niewydolności żylnej miednicy, niekiedy są objawem nowotworu – takie żylaki zwiększają ryzyko bezpłodności.

Jakie są najczęściej zgłaszane objawy żylaków?

Żylaki są zmianami widocznymi i wyczuwalnymi, obejmującymi głównie żyły na kończynach dolnych, w szczególności zlokalizowane w dole podkolanowym (na przyśrodkowej powierzchni kolan), łydkach i podudziach (ich tylnej powierzchni). Najczęściej pierwsze objawy takich zmian bywają niegroźne i uznawane są za problem estetyczny. Zwykle pojawiają się drobne przebawrwienia w postaci pajączków. Z czasem zmiany takie ulegają uwypukleniu. Przyjmują różowy, siny lub brunatny kolor – w zależności od tego, jak głęboko znajduje się uszkodzone naczynie krwionośne. Poza objawami wizualnymi pacjenci zgłaszają również:

• bóle nóg,
• uczucie ciężkości nóg,
• zmęczenie nóg pod koniec dnia,
• wrażenie ucisku,
• obrzęk,
• tkliwość tkanek,
• świąd,
• pieczenie,
• rozgrzanie skóry.

W wyniku zaburzonego przepływu płynów niekiedy dochodzi do zgrubienia tkanki tłuszczowej, nadmiernej suchości i łuszczenia się skóry. Zmiany naczyniowe w obrębie kończyn dolnych mogą też pękać, co zwiększa ryzyko nadkażeń bakteryjnych i grzybiczych. Zaawansowane żylaki mogą też ulegać owrzodzeniu.

Niekiedy żylaki mogą zmienić swoją objętość po dłuższym przebywaniu w tej samej pozycji lub przeciwnie, w trakcie aktywności, kiedy do uszkodzonego naczynia żylnego napływa większa ilość krwi. Dolegliwości bólowe towarzyszą szczególnie żylakom głównych pni żylnych głębokim, rozległym. Niemniej jednak także żylaki w obrębie żył powierzchownych, zwłaszcza jeśli są mnogie, bywają źródłem dyskomfortu.

Możliwe przyczyny powstawania żylaków na nogach

Chociaż wiele wiadomo na temat układu żylnego, wciąż nie poznano do końca głównej przyczyny powstawania żylaków. Wiadomo natomiast, że za zmiany takie odpowiadają dysfunkcje zastawek żylnych i/lub nadmierna kruchość ścian naczyń krwionośnych.

Zastawki są elementami występującymi we wnętrzu żył. Dzięki nim krew płynie w jednym kierunku. Gdy są one osłabione lub jest ich zbyt mało, krew zaczyna się cofać, co odpowiada za jej lokalne zastoje i nadmierne uwypuklenie żyły na danym obszarze pod wpływem wzrostu ciśnienia. Niedostateczna ilość zastawek żylnych i przewlekła niewydolność żylna zwykle mają związek z predyspozycjami genetycznymi.

Stwierdzono również, że żylaki powstają u osób, których ściany naczyń krwionośnych są kruche i niedostatecznie elastyczne. Zwiększona przepuszczalność naczyń krwionośnych może być spowodowana także przez wiele różnych nieprawidłowości zachodzących w organizmie. Inną możliwą przyczyną jest zakrzepica żył powierzchownych będąca powikłaniem stanu zapalnego.

Czynniki zwiększające ryzyko zaburzeń krążenia i żylaków

Chociaż w dużym stopniu występowanie żylaków jest uwarunkowane genetycznie, obecnie schorzenie to uznawane jest za problem cywilizacyjny, co potwierdza wpływ czynników środowiskowych i stylu życia na jego powstawanie. Do osłabienia ścian żył dochodzi m.in. pod wpływem zaburzeń pracy układu hormonalnego. Z tego powodu do rozwoju choroby predysponują przebyte ciąże czy menopauza – okresy w życiu kobiet związane z wahaniami hormonów. Ponadto u kobiet w ciąży dochodzi do zwiększenia objętości krwi żylnej, co również przyczynia się do rozwoju żylaków.

Jako pozostałe czynniki zwiększające ryzyko rozwoju żylaków wymienia się m.in.:

• długotrwałe przebywanie w tej samej pozycji (leżącej, stojącej siedzącej);
• przyjmowanie niewłaściwej postawy, np. zakładanie nogi na nogę;
• niedostateczna ilość aktywności fizycznej;
• nadwaga i otyłość;
• niezdrowa dieta, uboga w składniki potrzebne dla zachowania elastyczności ścian układu naczyniowego, a także obfita w elementy drażniące, np. sód;
• stosowanie antykoncepcji hormonalnej;
• noszenie obcisłej odzieży;
• chodzenie w butach na wysokim obcasie;
• palenie papierosów.

Czy można zapobiegać żylakom nóg? Profilaktyka

Jak było wspomniane, żylaki mają duży związek z predyspozycjami genetycznymi i przewlekłą chorobą żylną. Nie oznacza to jednak, że zawsze u osób będących w grupie ryzyka dochodzi do ich rozwoju. Za pomocą kilku podstawowych zmian stylu życia można ograniczyć ryzyko rozwoju żylaków. Przede wszystkim należy:

• unikać długotrwałego przyjmowania tej samej pozycji, robić częste przerwy w pracy wymagającej ograniczonej ruchomości ciała;
• odpoczywać – unosić obolałe nogi, tak aby zminimalizować obrzęki;
• zrezygnować z gorących kąpieli i dbać o utrzymanie optymalnej temperatury otoczenia;
• zakładać wygodną, luźną i przewiewną odzież;
• unikać podnoszenia ciężarów;
• dbać o systematyczną, dostosowaną do własnych możliwości aktywność fizyczną;
• ustalić i praktykować zbilansowaną, indywidualnie dobraną dietę;
• dążyć do osiągnięcia właściwej wagi ciała.

Na czym polega farmakologiczne leczenie żylaków?

Jeśli pomimo profilaktyki zostaną zauważone pierwsze objawy żylaków, należy zgłosić się do lekarza. O wiele łatwiejsze jest zapobieganie rozwojowi schorzenia, niż późniejsze leczenie jego skutków. Przy łagodnych zmianach wystarczające może okazać się stosowanie leków zewnętrznych, w formie maści, kremów i żeli. Leczenie farmakologiczne polega również na przyjmowaniu środków usprawniających funkcje układu krwionośnego i wzmacniających ściany naczyń żylnych. Większość takich preparatów bazuje na składnikach naturalnego pochodzenia.

Metody leczenia żylaków – kompresjoterapia, zabiegi chirurgiczne i laserowe usuwanie żylaków

Poza farmakoterapią w celu ograniczenia rozwoju żylaków stosowane są także metody uciskowe – kompresjoterapia. Działania takie polegają na noszeniu specjalnych pończoch uciskowych, które ułatwiają prawidłowy przepływ krwi. Jeśli to nie wystarcza, przystępuje się do leczenia zabiegowego.

Obecnie inwazyjne leczenie operacyjne często zastępowane jest nowszymi formami zabiegów, zmniejszającymi inwazyjność procedury usuwania żylaków. Dostępne metody zawsze dobierane są indywidualnie. Wśród nich wymienia się m.in. takie jak:

• stripping – operacja, w trakcie której usuwa się żyłę odstrzałkową lub odpiszczelową za pomocą specjalistycznego drutu;
• miniflebektomia – polega na usunięciu niewielkiego fragmentu zmienionego naczynia;
• kriostripping – uszkodzona żyła zostaje zniszczona za pomocą niskiej temperatury generowanej przez ciekły azot;
• skleroterapia – polega na obkurczeniu żyły za pomocą substancji chemicznych;
• laseroterapia – lasery emitują energię, która powoduje wzrost temperatury i termiczną ablację rozszerzonego naczynia krwionośnego.

Źródła:

1. https://www.ptfarm.pl/pub/File/FP/2_2009/patofizjologia_rozwoj_zylakow.pdf
2. https://podyplomie.pl/chirurgia/26450,zylaki
3. https://podyplomie.pl/medycyna/27705,zylaki-konczyn-dolnych-niedoceniony-problem-medyczny
4. https://podyplomie.pl/medycyna/10532,leczenie-zylakow-konczyn-dolnych
5. https://podyplomie.pl/chirurgia/38079,zylaki-konczyn-dolnych-metody-postepowania
6. https://www.mp.pl/pacjent/zakrzepica/zylaki/63354,zylaki