KRĘGOZMYK – CO TO JEST? DIAGNOZA I REHABILITACJA

Kręgozmyk to schorzenie, w którym wadliwie zbudowany lub uszkodzony kręg przesuwa się do przodu względem drugiego. W efekcie dochodzi do ucisku na korzenie nerwów rdzeniowych, a czasami nawet uciśnięcia samego rdzenia kręgowego. U pacjentów na wczesnym etapie choroby możliwe jest leczenie zachowawcze. Jeśli jednak kręgozmyk jest bardziej zaawansowany, konieczne stają się leczenie operacyjne.

Z tekstu dowiesz się:

• co to jest kręgozmyk,
• jakie są objawy oraz jak powstaje kręgozmyk,
• czego unikać w przypadku kręgozmyku,
• na czym polega leczenie rehabilitacyjne kręgozmyku.

Kręgozmyk – co to jest?

Kręgozmyk (w medycynie znany jako spondylolisteza) to jedna z bardziej skomplikowanych i trudniejszych do leczenia wad kręgosłupa. W jej wyniku górny krąg razem z częścią kręgosłupa przesuwa się do przodu (kręgozmyk przedni) lub tyłu (kręgozmyk tylny), w stosunku do kręgu położonego niżej, powodując dodatkowo uszkodzenia sąsiadujących struktur nerwowych i anatomicznych. Najczęściej ta wada dotyczy odcinka lędźwiowego lub lędźwiowo-krzyżowego, ale może się pojawić również w odcinku szyjnym. Termin „spondylolisteza” pochodzi z języka greckiego, gdzie „spondylos” oznacza kręg, a „listhesis” poślizg. Nieleczony kręgozmyk zaczyna z czasem całkowicie zaburzać stabilność kręgosłupa, a co za tym idzie, powodować problemy z prawidłowym układem tułowia, przewlekłe dolegliwości bólowe, znaczny spadek sprawności fizycznej oraz szereg dolegliwości o podłożu neurologicznym.

Kręgozmyk występuje zarówno u dzieci, jak i dorosłych – średnio dotyczy około 5% całej populacji. U najmłodszych pacjentów ma charakter wrodzony i jest konsekwencją występowania tzw. kręgoszczeliny, czyli braku połączenia między trzonem a łukiem kręgu. U osób starszych kręgozmyk powstaje na bazie choroby zwyrodnieniowej.

Kręgozmyk – objawy

Przyczyny spondylolistezy mogą różnić się w zależności od typu wady. Wśród popularniejszych czynników ryzyka rozwoju kręgozmyku wymienia się:

• wady rozwojowe międzywyrostkowych stawów kręgosłupa lub wrodzone deformacje kręgosłupa, np. kręgoszczelina  – brak połączenia między trzonem a łukiem kręgu,
• choroby zwyrodnieniowe kręgosłupa, takie jak osteochondroza, które mogą wpływać na stabilność kręgów,
• uszkodzenia kręgów w wyniku urazu, powtarzające się mikrozłamania, zmiany przeciążeniowe, np. u sportowców,
• nadmierne obciążanie kręgosłupa, np. podczas pracy fizycznej lub uprawiania sportu, bez pilnowania odpowiedniej techniki,
• degeneracja krążków i stawów międzykręgowych w wyniku procesu naturalnego starzenia się kręgosłupa,
• inne schorzenia, np. osteoporozę.

Klasyfikacja kręgozmyku

Klasycznym podziałem kręgozmyku jest ten oparty na stopniu przemieszczenia kręgów. Wyróżnia się:

• kręgozmyk wrodzony – dotyczy głównie dzieci,
• kręgozmyk urazowy,
• kręgozmyk cieśniowy – przebiega z przerwaniem ciągłości łuku kręgu,
• kręgozmyk degeneracyjny – powstaje bez przerwania cieśni łuku, najczęściej wskutek zmian zwyrodnieniowych związanych z procesami starzenia,
• kręgozmyk patologiczny – powstaje w wyniku zmian rozrostowych w zakresie cieni łuku.
• Istnieje także klasyfikacja radiologiczna (klasyfikacji Meyerdinga), według której wyróżnia się cztery stopnie przesunięcia kręgów:
• I stopień – dyslokacja kręgu poniżej 25%,
• II stopień – 25-50%,
• III stopień – 50-75%,
• IV stopień – przesunięcie powyżej 75%.

Spondylolisteza to najgroźniejszy rodzaj tej wady i oznacza całkowitą utratę styczności kręgów.

Objawy kręgozmyku

Kręgozmyk (spondylolisteza) może powodować różnorodne dolegliwości, w zależności od stopnia przemieszczenia kręgów, lokalizacji ucisku na nerwy oraz miejsca występowania poślizgu. Bardzo często objawy kręgozmyku rozwijają się powoli, wraz z postępem wady i utraty styczności między kręgami. Główne objawy kręgozmyku to ostry, piekący ból odczuwany w okolicy lędźwiowej, promieniujący do pośladków oraz bioder i stóp. Może pojawiać się sztywność pleców, zwłaszcza podczas długotrwałego przebywania w jednej pozycji, drętwienie i mrowienie w okolicach, do których promieniuje ból. U niektórych pacjentów dochodzi także do ogólnego obniżenia sprawności ruchowej, czego konsekwencją są trudność w codziennym funkcjonowaniu oraz problem z prawidłowym napięciem mięśniowym. U młodszych, aktywnych fizycznie osób może pojawić się problem z ruchami wymagającymi odchylenia tułowia. Oprócz tego można zaobserwować objawy neurologiczne, takie jak:

• przykurcze,
• niedowłady kończyn dolnych,
• zaburzenia czucia,
• zaburzenia oddawania moczu i kału, utrata kontroli nad zwieraczami,
• rwa kulszowa,
• osłabienie odruchów.

Intensywność i charakter objawów mogą być różne u każdej z osób. Jeśli pojawią się jakiekolwiek niepokojące symptomy sugerujące kręgozmyk, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, który przeprowadzi odpowiednie badania diagnostyczne i podejmie stosowną terapię. Nieleczone lub niewystarczająco kontrolowane wady kręgosłupa mogą prowadzić do nasilenia objawów i znacznego pogorszenia stanu zdrowia.

Jak wygląda diagnostyka kręgozmyku?

Diagnostyka kręgozmyku (spondylolistezy) obejmuje szereg badań i testów mających na celu potwierdzenie obecności wady kręgosłupa, określenie jej stopnia zaawansowania oraz ocenę ewentualnego ucisku na nerwy.

W pierwszym etapie lekarz przeprowadzi dokładny wywiad medyczny, pytając o rodzaj i charakter bólu, objawy towarzyszące, historię wcześniejszych urazów i chorób, a także ewentualne czynniki ryzyka, które mogą przyczynić się do wystąpienia kręgozmyku. Następnie dokładnie zbada kręgosłup pacjenta, szukając asymetrii, zmian w postawie, ograniczeń ruchomości oraz innych objawów sugerujących rozwijanie się patologii.

W razie jakichkolwiek podejrzeń pacjent otrzyma skierowanie na badanie obrazowe kręgosłupa, umożliwiające szczegółowe zdiagnozowanie schorzenia i różnicowanie od innych możliwych wad lub urazów. Wśród zlecanych badań wyróżnia się RTG kręgosłupa, tomografię komputerową oraz rezonans magnetyczny. Lekarz może także przeprowadzić różne testy neurologiczne, aby ocenić siłę mięśni, czucie oraz reakcje na bodźce w obszarach, które mogą być naruszone przez kręgozmyk.

Po ustaleniu diagnozy, lekarz będzie w stanie ocenić stopień zaawansowania kręgozmyku i zalecić odpowiednie leczenie. W niektórych przypadkach, szczególnie gdy wada jest lekka i nie powoduje poważnych objawów, możliwe jest leczenie zachowawcze, obejmujące m.in. fizjoterapię, odpowiednie ćwiczenia na kręgozmyk oraz rehabilitację. Natomiast u pacjentów z zaawansowanym stopniem kręgozmyku, konieczna może być interwencja chirurgiczna.

Kręgozmyk – leczenie i rehabilitacja

Bardzo wysoką skuteczność w leczeniu objawowym kręgozmyku we wczesnym stadium rozwoju wykazuje stosowanie miejscowo i ogólnie działających leków przeciwbólowych oraz przeciwzapalnych, a także odpowiednia rehabilitacja. Może obejmować zarówno ćwiczenia funkcjonalne oraz stabilizujące mięśnie głębokie, jak i określone zabiegi, np. takie jak termolezja.

Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych rezultatów, to czas, aby sięgnąć po nowoczesną chirurgię kręgosłupa. Takie operacje wykonuje się różnymi metodami, a jedną z nich jest tzw. repozycja kręgozmyku, czyli stabilizacja kręgów przy użyciu specjalnych instrumentów ortopedycznych.

Czy operacja kręgozmyku jest bezpieczna? Wykonana przez doświadczonych lekarzy daje bardzo duże szanse na pozbycie się problemu. Oczywiście, aby można było mówić o pełnym sukcesie, należy przestrzegać zaleceń lekarza oraz poddać się odpowiedniej rehabilitacji po zabiegu.