Zapalenie ścięgna achillesa – przyczyny i leczenie kontuzji

Ścięgno Achillesa (inaczej ścięgno piętowe) to największe ścięgno w organizmie człowieka, które ze względu na swoje wymiary, położenie oraz pełnione funkcje jest nieustannie narażone na różnego rodzaju urazy i choroby. Jedną z najczęstszych patologii jest zapalenie ścięgna Achillesa – bolesne, uciążliwe, ale na szczęście możliwe do leczenia!

Z tekstu dowiesz się:

• czym jest i gdzie znajduje się ścięgno Achillesa,
• jakie są przyczyny bólu w okolicy ścięgna Achillesa,
• jak się ono objawia,
• jak przebiega leczenie zapalenia ścięgna Achillesa.

Ścięgno Achillesa – charakterystyka

Ścięgna to pasma tkanki łącznej, które łączą mięśnie z kośćmi lub innymi strukturami anatomicznymi, stanowiąc ich przedłużenie. Umożliwiają przenoszenie siły ze skurczu mięśnia na ruchome elementy szkieletu, co przekłada się na wykonanie ruchu. Jednym z największych ścięgien w ciele człowieka jest ścięgno Achillesa, znajdujące się na tylnej stronie stopy. Tworzą go dwa połączone ze sobą mięśnie – mięsień płaszczkowaty i mięsień brzuchaty łydki, natomiast poprzez guz piętowy Achilles łączy się z układem kostnym.

Ścięgno Achillesa jest zbudowane z tkanki łącznej włóknistej zwartej, a dokładnie wielu włókien kolagenowych, które nie są za bardzo elastyczne i sprężyste. Funkcją tej struktury jest przenoszenie siły skurczu mięśni łydki na kość piętową, co umożliwia stawanie na palcach, a także odpowiada za amortyzację i wspiera pracę stopy podczas chodzenia, biegania, skakania i innych aktywności fizycznych. Choć Achilles jest mocny i gruby, to ze względu na specyficzną budowę i słabą rozciągliwość łatwo dochodzi do jego kontuzji.

Ponieważ ścięgno Achillesa jest niezbędne dla wielu codziennych ruchów i prawidłowego funkcjonowania kończyny dolnej, wszelkie występujące w jego obrębie urazy są bardzo ograniczające i wymagają szybkiego leczenia.

Na czym polega stan zapalny ścięgna Achillesa?

Zapalenie ścięgna Achillesa polega na degeneracji tworzących je tkanek, jest zazwyczaj efektem przewlekłych mikrourazów, powstałych podczas wysiłku fizycznego. To kontuzja, która często występuje u sportowców, zwłaszcza tych zaangażowanych w sporty wymagające dużego wysiłku nóg, takie jak bieganie, skakanie czy tenis. Najczęściej dotyczy części środkowej ścięgna, między guzem piętowym a mięśniami łydki, chociaż poza tym występuje również zapalenie przyczepu ścięgna Achillesa oraz zapalenie kaletki ścięgna Achillesa. Rozwijającemu się stanowi zapalnemu towarzyszy wyraźny dyskomfort, dotkliwy ból oraz wyczuwalne pogrubienie tkanek miękkich w obrębie mięśni łydki.

Zapalenie ścięgna Achillesa – przyczyny występowania bólu

Ból Achillesa dotyka osób w różnym wieku. To jedna z najczęstszych kontuzji występujących u sportowców – zarówno profesjonalistów, jak i amatorów. Najczęstszą przyczyną zapalenia ścięgna Achillesa są nawarstwiające się mikrourazy, przeciążenia lub nadmierne treningi, ale równie dobrze może występować z powodu zwykłego „zużycia” ścięgna mięśnia związanego z wiekiem.

Oprócz tego do czynników ryzyka rozwoju stanu zapalnego zalicza się:

• regularne uprawianie intensywnych aktywności sportowych, wywierających duże obciążenie na ścięgno Achillesa, takich jak bieganie czy skakanie,
• brak odpowiedniej rozgrzewki przed treningiem i ćwiczeń rozciągających po nim,
• błędna technika wykonywania ćwiczeń, niedopasowanie ich stopnia zaawansowania do własnych możliwości,
• zbyt szybki powrót do aktywności fizycznej po przebytej kontuzji,
• otyłość,
• prowadzenie siedzącego trybu życia,
• noszenie obuwia, które nie zapewnia odpowiedniej stabilizacji,
• obniżenie elastyczności ścięgien następujące z wiekiem,
• ciężka praca fizyczna.

Objawy zapalenia ścięgna Achillesa

Jednym z pierwszych objawów zapalenia ścięgna Achillesa jest silny ból i dyskomfort w okolicy tylnej części łydki, za piętą – najczęściej występujący rano, zaraz po wstaniu z łóżka. Ból może być początkowo łagodny i stopniowo się nasilać w miarę postępu choroby. Często towarzyszy temu obrzęk i zaczerwienienie w obrębie ścięgna. W niektórych przypadkach pacjent odczuwa sztywność stawu skokowego oraz ma trudności w chodzeniu, bieganiu lub wykonywaniu innych aktywności fizycznych. Może pojawić się tkliwość ścięgna przy ucisku kilka centymetrów powyżej pięty, a w przypadku zapalenia przewlekłego – wyczuwalne przez dotyk bolesne zgrubienie na ścięgnie. Objawy będą utrudniać codzienne funkcjonowanie i wymagają odpowiedniej opieki medycznej w celu postawienia trafnej diagnozy oraz podjęcia leczenia.

Zapalenie przyczepu ścięgna do kości piętowej cechuje się z kolei bólami nocnymi, kiedy pacjent śpi na plecach, opierając stopę na pięcie.

Diagnostyka bólu ścięgna Achillesa

Diagnostyka zapalenia ścięgna Achillesa najczęściej obejmuje badanie kliniczne połączone z badaniem USG, które pozwala ocenić morfologię ścięgna, jego unaczynienie oraz ruchomość. Lekarz ortopeda przeprowadzi szczegółowy wywiad z pacjentem, aby dowiedzieć się o charakterze występowania bólu, uprawianej aktywności fizycznej, poziomie obciążenia ścięgna Achillesa oraz ewentualnych urazach czy chorobach związanych z układem mięśniowo-szkieletowym. Podczas badania fizykalnego dokładnie zbada strukturę ścięgna, oceni ruchomość stopy, zlokalizuje źródło bólu i wrażliwość na dotyk. Lekarz może także wykonać różne testy czynnościowe. Czasami może zostać zlecone przeprowadzenie RTG, które zobrazuje kształt przyczepu piętowego ścięgna Achillesa oraz ewentualne zmiany kostne.

Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie urazów ścięgna Achillesa mogą mieć kluczowe znaczenie dla szybkiego powrotu do aktywności fizycznej bez komplikacji. Odpowiednia diagnostyka i plan leczenia dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta pomogą złagodzić dolegliwości oraz ból łydki, a także uniknąć poważnej kontuzji, np. zerwania ścięgna, a co za tym idzie, leczenia operacyjnego.

Zapalenie ścięgna Achillesa – leczenie zachowawcze

Leczenie zachowawcze jest zazwyczaj pierwszą linią terapii w łagodnych i umiarkowanych problemach zapalenia ścięgna Achillesa. Działania skupiają się na łagodzeniu stanu zapalnego, zmniejszeniu bólu, poprawie funkcjonowania ścięgna oraz zapobieganiu dalszym uszkodzeniom.

Rekonwalescencję należy rozpocząć od unikania wykonywania aktywności, które nasilają ból i mogą powodować dalsze przeciążanie ścięgna. Odpoczynek pozwala na regenerację uszkodzonych struktur. Jeśli pacjent nie chce całkowicie rezygnować z ruchu, może brać udział w łagodnych zajęciach pływania. W zmniejszeniu napięcia mięśniowego i dyskomfortu pomogą masaże okolicy łydki lub nałożenie na kilkanaście minut okładu z lodu albo specjalnych kompresów żelowych na miejsce zapalne (o działaniu obkurczającym naczynia krwionośne). W przypadku silnego bólu stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne, które dodatkowo pomogą zmniejszyć stan zapalny.

Kluczowa w leczeniu chorób ścięgien jest fizjoterapia. Odpowiednie ćwiczenia wzmacniające mięśnie łydki oraz rozciągające ścięgna, regularnie wykonywane będą pomocne w poprawie siły, elastyczności i funkcji Achillesa. Fizjoterapeuta może również skorzystać z różnych zabiegów fizykoterapii, np. terapii fali uderzeniowej, krioterapii lub ultradźwięków. Napięcie zredukuje zastosowanie specjalnych taśm (taping) na ścięgnie Achillesa, natomiast w celu stabilizacji stopy lekarz może zlecić noszenie specjalnej ortezy. Przy urazach ścięgna należy bezwzględnie unikać noszenia obuwia na wysokim obcasie, na rzecz wygodnych i odpowiednio wyprofilowanych butów, które zapewniają odpowiednie wsparcie stopy oraz odciążą ścięgno Achillesa.

Przykładowe ćwiczenia na ścięgno Achillesa

Ćwiczenia na ścięgno Achillesa powinny być wykonywane ostrożnie i regularnie, aby wzmocnić ścięgno, zwiększyć jego elastyczność oraz zminimalizować ryzyko kontuzji. Oto kilka przykładowych ćwiczeń na ścięgno Achillesa:

1. Usiądź na krześle i umieść piłkę do masażu (lub piłkę tenisową) pod stopą. Przemieszczaj stopę powoli po piłce, wykonując okrężne ruchy, aby masować stopę i ścięgno Achillesa. Powtórz na drugą stopę.
2. Stań na płaskiej powierzchni, stojąc na obu stopach. Powoli podnoś się na palcach, unosząc pięty nad podłożem. Powoli opuszczaj się tylko na nodze kontuzjowanej, aż wrócisz do pozycji wyjściowej. Powtórz 10-15 razy.

Kiedy konieczne jest leczenie operacyjne?

Choć stan zapalny ścięgna Achillesa często przybiera formę przewlekłą, leczenie operacyjne stosuje się bardzo rzadko i tylko wtedy, gdy wielotygodniowa rehabilitacja, fizjoterapia i leczenie zachowawcze nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Zabieg jest także wskazany, gdy Achilles zostanie naderwany lub całkowicie zerwany, aby naprawić uszkodzone ścięgno i przywrócić funkcję kończyny.

Operacja może być przeprowadzana różnymi technikami, w tym przez tradycyjne podejście chirurgiczne lub za pomocą technik artroskopowych. Przed całą procedurą wykonuje się rezonans magnetyczny łydki w celu zlokalizowania nieprawidłowej tkanki. Zabieg polega na usunięciu patologicznych zrostów oraz oczyszczeniu ścięgna z ognisk zdegenerowanej tkanki. Po naprawie Achillesa chirurg zakłada szwy i zamyka powstałe nacięcia skórne. Po operacji pacjent będzie potrzebował okresu rekonwalescencji, który obejmuje rehabilitację, terapię ruchową i stopniowy powrót do aktywności fizycznej.

Wczesne pooperacyjne leczenie obejmuje stosowanie opatrunków oraz unikanie obciążania operowanej nogi. Po około 6 tygodniach od leczenia operacyjnego można rozpocząć rehabilitację, która ma na celu przywrócenie pełnej funkcji ścięgna. Proces rekonwalescencji może trwać kilka miesięcy, a czas powrotu do pełnej aktywności zależy od stopnia uszkodzenia, indywidualnej reakcji pacjenta na leczenie oraz skrupulatnego przestrzegania zaleceń lekarskich.